Een knap staaltje inconsequent argumenteren dat Marc De Vos (Itinera) in ‘De Morgen’ van 13 april ten tonele brengt. Hij gaat in tegen de stelling van Richard Wilkinson (‘De Morgen’, 12 april) dat meer gelijkheid in een samenleving leidt tot het veel minder voorkomen van samenlevingskwalen als tienerzwangerschappen, geweld, zwaarlijvigheid, kindersterfte, verslaving, etc.

Economische groei: bijvoorbeeld in de strijd tegen klimaatverandering

Geconfronteerd met overweldigend bewijsmateriaal is de kritiek van De Vos gestoeld op het argument dat we correlaties niet mogen verwarren met causaliteit: we kunnen niet weten of het ongelijkheid is die tot al deze problemen leidt of, omgekeerd, deze kwalen ongelijkheid veroorzaken.

Volgens de strikte regels van de statistiek heeft De Vos gelijk, al is de kans veel kleiner dat al deze kwalen telkens de oorzaak van ongelijkheid zijn dan dat ongelijkheid de doorslaggevende determinant is, de onafhankelijke variabele, voor al deze problemen.

Maar oké, het is Marc De Vos zijn goed recht om door te bomen over het verschil tussen correlatie en causaliteit omdat dit in zijn ideologische kraam past.

Negatief verband tussen gelijkheid en economisch groei?

Het is dan vervolgens wel heel cynisch om te lezen hoe Marc De Vos in de rest van zijn stuk omspringt met wetenschappelijke standaarden. Zonder enig bewijs of model beweert hij dat er een negatief verband is tussen gelijkheid en economisch groei: een beetje meer van het ene impliceert een beetje minder van het andere en minder economische groei kunnen we ons helaas niet permitteren.

Maar is die relatie wel zo? A la guerre (des idées) comme à la guerre, dus even anekdotisch: presteren de egalitaire Scandinavische landen dan zo slecht? Het is trouwens opnieuw bijna grappig (moest het niet zo pijnlijk zijn) om te zien hoe Marc De Vos met het Scandinavische model omspringt.

Hun egalitaire samenlevingen zijn cultureel bepaald en vallen niet zomaar te transponeren naar andere landen, stelt hij. Elders zijn de auteur en zijn medestanders er wel altijd als de kippen bij om die aspecten van het Scandinavische model die hen bevallen, als flexicurity, aan te prijzen als voorbeelden die we niet snel genoeg kunnen kopiëren.

Maar terug naar de stelling dat meer gelijkheid tot minder economische groei zou leiden. Als De Vos het boek The Spirit Level van Richard Wilkinson en Kate Pickett echt gelezen heeft, dan weet hij dat de auteurs, in navolging van steeds meer economen, ook tonen dat ongelijkheid niet zozeer samengaat met meer groei, als wel met schulden en economische crises.

Schuldenlast en herverdeling

In tegenstelling tot hoe het meestal wordt voorgesteld, zijn het niet de herverdelende landen die zich onhoudbaar in de schulden steken. Integendeel, de meest ongelijke landen hebben ook de meeste private en publieke schulden.

Ongelijkheid was op die manier één van de belangrijkste oorzaken van de financieel-economische crisis. Burgers in de VS met een laag inkomen werden er gestimuleerd om schulden aan te gaan om de aankoop van een huis en consumptiegoederen te financieren en zo de economie kunstmatig draaiende te houden.

De superrijke Amerikanen belegden hun geld dan weer in financiële toxische producten die afgeleid waren van zulke leningen omdat ze hun geld toch niet opgeconsumeerd krijgen en investeren in productieve sectoren veel minder opbrengt. Dit leidde onvermijdelijk tot een zeepbel en nu zitten we allen op de blaren.

Volgens De Vos moeten we trouwens nog meer lijden: inleveren om te groeien en onze welvaartstaat betaalbaar te houden. Gelijkheid is niet gratis en leidt tot minder groei, is de stelling van De Vos.

Wel, ik daag De Vos uit te bewijzen dat dit en niet net het omgekeerde geldt: herverdeling is een stimuleringsmaatregel die niets kost.

Om een recent voorbeeld te geven. In welke mate zal de bonus van 800.000 euro die Dexia CEO Mariani onlangs kreeg toegekend bovenop zijn ‘gewoon’ loon van al meer dan één miljoen voor groei van de Belgische economie zorgen?

“Wel, ik daag De Vos uit te bewijzen dat dit en niet net het omgekeerde geldt: herverdeling is een stimuleringsmaatregel die niets kost”

Denkt u dat de bakker op de hoek van Mariani’s straat plots exponentieel zijn omzet zal zien stijgen? De kans is veel groter dat dit geld wordt belegd in wie weet welke aandelen, op die manier de volgende zeepbel voedend, dan dat het onze economie stimuleert.

Extra groei door herverdeling

Als daarentegen die 800.000 euro zouden worden verdeeld onder mensen die met een zeer laag inkomen moeten rondkomen, is de kans groot dat de plaatselijke particulieren daar wel mee van profiteren. En dat zij dat extra inkomen op hun beurt weer spenderen.

Op die manier zorgt herverdeling dus voor gratis extra economische groei. Het wordt hier ongenuanceerd voorgesteld, maar een karikatuur moet soms met een karikatuur worden beantwoord.

Het boek van Wilkinson en Pickett is echter niet karikaturaal, maar net heel genuanceerd en rigoureus onderzocht en geschreven. Het toont dat de idee van gelijkheid dat in deze tijden steeds als naïef wordt voorgesteld net wel de oplossing voor vele problemen en uitdagingen kan bieden, niet alleen voor ons welzijn (dat sommigen misschien een te ‘soft’ argument vinden), maar ook voor economische groei, en bijvoorbeeld nog de strijd tegen klimaatverandering.

Ferdi De Ville

Ferdi De Ville is verbonden aan het Steunpunt Buitenlands Beleid en de Universiteit Gent en actief binnen Poliargus.

 

Internationaal Ontwikkelingsbeleid en Mondiaal Bestuur:

naar een nieuw perspectief

Expert Meeting, 14 nov 2011, Kargadoor Utrecht

Achtergronden

 In de achter ons liggende jaren is links en rechts (geografisch, zowel als politiek) gediscussieerd over, en vanuit een breed spectrum aan insteken gelobbied en actie gevoerd inzake ontwikkelingsbeleid en de praxis van ontwikkeling. Dit vond plaats op basis van kritische beschouwingen over de effectiviteit van OS, de mate waarin erkende doelstellingen van ontwikkeling bleken te worden gehaald, de relatie handel-ontwikkeling en fair trade, de ‘omgekeerde ontwikkeling’, de doordenking van (oude en) nieuwe geo-economische en geopolitieke realiteiten (nieuwe machten, nieuwe actoren in donoren-kringen), nieuwe oriëntaties die voortvloeien uit zich aandienende crises in de sfeer van milieu (o.a. klimaat en water), voedselvoorziening, etc (de problematiek van de ‘global public goods’). Betrokken actoren waren: ontwikkelingsgerichte organisaties, academische centra etc, inclusief organisaties van andersglobalisten etc., al dan niet in het kader van het World Social Forum. In het Nederlandse taalgebied bestaat een lange traditie van voeding van deze discussie en engagement bij daarop voortbouwende actie.¹ deze is het denken over ontwikkelingssamenwerking (zij het vooral over de repercussies ervan op nationaal/bilateraal niveau) recentelijk gevoed door het WRR-rapport (Minder pretentie, meer ambitie, 2010). Internationaal ontspint zich een discussie over de oriëntatie van het ontwikkelingsbeleid “post 2015” – zowel in termen van doelstellingen als achterliggende visies (met name in VN-verband).²

 Tegelijkertijd is er sprake van groeiende erkenning van de visie dat het neoliberale model van de economische orde en van de kaders waarbinnen mondialisering zich zou dienen te voltrekken, faalt. Op internationaal niveau is het denken over structurele kanten van het ontwikkelingsbeleid weer aangewakkerd, o.a. door een rapport van de Secretaris Generaal aan de Algemene Vergadering over de “… challenges for equitable and inclusive sustained economic growth and sustainable development, and of the role of the UN in addressing these issues in the light of the New International Economic Order (A/65/272, 2010) en Resolutie A/RES/65-94 waarin de SG ook wordt gevraagd te rapporteren over “global economic governance and development” in het kader van een bezinning over de centrale rol van de VN in “global governance”. Bij dat laatste issue gaat het niet alleen om de verhoudingen tussen het VN-systeem en bijvoorbeeld de G-20, maar zou ook op de compositie en kwaliteit van de VN-structuur moeten worden gelet in het ter hand nemen van mondiale (economische) ‘governance’.

 De financieel-economische crisis leek ook binnen de traditionele ‘mainstream’ zichtbaar te maken dat het “marktfundamentalisme” (Stiglitz, 2006) achterhaald was. Het leek er bijvoorbeeld op dat ook in die kringen een structureel ander ontwikkelingspad, een “green new deal”, werd gezien als een weg om meerdere crises in een strategische bundeling tegemoet te treden, maar de aandacht daarvoor in en rond de G20 luwde snel. Ook in het denken over een “new green deal” of de “groene economie” (bijvoorbeeld in en na Rio+20) zou het niet alleen moeten gaan over kritiek op de uitkomsten van economische activiteiten en productie/consumptiepatronen op mens en milieu, maar ook over de discrepanties tussen een marktorde waarin koopkrachtige vraag en commercieel aanbod op ongereguleerde markten de economische ontwikkeling domineren, en een wereldorde gericht op rechten en de realisatie daarvan. Anders gezegd: er zit een duidelijk paradigmatische component in de discussies over ontwikkelingsprocessen, ontwikkelingsbeleid, en de mondiale economische orde.

 Uit het bovenstaande volgt de wenselijkheid van een samenhangende bezinning op:

1. de wenselijke inhoudelijke richting van een nieuw mondiaal ontwikkelingsperspectief;

2. de voor de realisatie daarvan wenselijke structuren van “global (economic) governance”; een en ander op basis van:

3. een insteek op basis van een marktkritisch vertrekpunt (cf. Myrdal: “there is no view without a viewpoint’).

Ad iii: Relevante paradigmatische aspecten zijn bijvoorbeeld: rights-based approach (incl voor sociale – en milieuaspecten), global public goods, global governance in plaats van marktprimaat, duurzaamheid i.p.v. BNP-groei (lange termijn, groen), ‘needs driven’ (in plaats van koopkracht/marktgestuurd), versterkte zelfredzaamheid + solidariteit, inclusiviteit/participatie. In het teken van een meer fundamentele discussie over ontwikkeling staat bijvoorbeeld het recente boek van Francine Mestrum: Ontwikkeling en Solidariteit, 2010). Aangesloten kan worden bij de gedachte dat het gezien de nieuwe crises op langere termijn gaat om een kwestie van overleven meer dan om traditionele ontwikkeling.

Ad i: Prioriteiten en strategie: hier is een schril contrast tussen de ontwikkeling van de agenda’s van verschillende landen, bijvoorbeeld over de mate waarin ontwikkelingsbeleid geënt kan worden op donor-belangen, de mate waarin moet worden ingezet op economische zelfredzaamheid dan wel er ook ruimte moet zijn voor sociale aspecten, etcetera. Uit de genoemde VN-rapporten blijkt een streven tot heroriëntatie op een inhoudelijke agenda voor “equitable, inclusive and sustainable development”, met als hoofdelementen: werk/werkgelegenheid (structurele economische ontwikkeling), “groene” ontwikkeling, en mondiale bestaanszekerheid. Een vraag zal zijn of de Expert Meeting kan convergeren op een agenda die op coherente wijze employment/work, social security, environmental sustainability accentueert en op weliswaar bevlogen wijze maar toch met benen op de grond kijkt naar repercussies in termen van structuren van ‘global (economic) governance’.

 Een ander punt hier is de nieuwe context rond ontwikkelingssamenwerking. Aandacht dient te worden geschonken aan nieuwe actoren/donoren (fondsen, maar ook opkomende landen) met eigen beleidsvisies.

 Ad ii: Diverse van de in voetnoot 1 opgesomde documenten bevatten ook suggesties voor uitbouw van de VN-architectuur in de richting van een meeromvattende “governance”. Ook uit de kring van DSE en aanverwante netwerken wordt uitbreiding van de institutionele structuur (systemische verandering) bepleit. In o. a. de klimaatdiscussie is bijvoorbeeld een groeiende interesse in mondiale belastingen of andere vormen van opwekking van geldstromen ten behoeve van de financiering van klimaatbeleid of andere vormen van ontwikkelingsfinanciering of facilitering van de voorziening met ‘global public goods’. Vergt dat niet een global treasury? Er wordt in VN-kringen gedacht over “global economic governance”. Hoe denken wij daarover? En Hoe verhoudt zich dat tot de de facto machtsstructuren als de G20 en tot de VN.

 Doel en Opzet Expert Meeting

 Doel: Het doel van de bijeenkomst is om, tegen de hierboven geschetste achtergrond, te bezien in welke richting en hoe het PDSE-perspectief op internationale ontwikkeling en governance kan worden aangescherpt. Nadrukkelijk wordt voorop gesteld, dat het uitputtend behandelen van alle drie thema’s op een bijeenkomst van 1 dag onmogelijk is; het gaat dus om verkenningen en om elementen van een perspectief. Een aantal van de genoemde speerpunten/thema’s kunnen nader worden bekeken tijdens de expert-meeting; soms kan worden voortgebouwd op resultaten van eerdere expert meetings.

Opzet: De expert meeting dient een discussiegericht karakter te dragen, op basis van een aantal korte inleidingen langs drie lijnen: (i) perspectieven op mondiale ontwikkeling, (ii) internationaal ontwikkelingsbeleid en -strategie, (iii) naar ‘global economic governance’.

De inleiders zal worden gevraagd om vooraf een relevant artikel en/of stellingen (maximaal 1 A4) van hun hand beschikbaar te stellen, zodat een optimale voorbereiding door de overige participanten mogelijk wordt en de inleidingen zelf inderdaad bondig kunnen blijven. Voor elk van de inleidingen is 30 minuten beschikbaar. Uiteraard is er tijd voor discussie; in een aantal gevallen zal de discussietijd van verschillende opeenvolgende inleidingen bijeen worden gevoegd.

Participatie: uitnodigingen gaan naar (personen uit de instanties op) de onderstaande lijst.

• Platform + aanpalende CSO (MFO, milieu, etc),

• OXFAM/NOVIB, ICCO, HIVOS, CORDAID, Both Ends, FOE/MD, Greenpeace, OIKOS, SOMO; Terra Reversa, ANPED, 11-11-11, Broederlijk Delen.

• Verwante kringen in academia, (RUN, UvT, VU, ISS, UA, UG, etc)
• Verwante kringen in de politiek (met name de Zuid-Noord denkers daarin): GL/PvdA/CU/SP, en in België: Spa, etc.

Dagvoorzitter: Ted van Hees

Organisatie: ondersteunend secretariaat Esther Somers (met Lou Keune en Hans Opschoor)

Verslag: Platform DSE

 Programma

NB: verschillende hieronder genoemde externe personen zijn nog te vragen.

 09:30 – 10:00 Aankomst en koffie

10:00 – 10:15 Lou Keune: welkom, inleiding op EM, introductie dagvoorzitter

 Sessie I Perspectieven op mondiale ontwikkeling

10:15 – 10:45 Francine Mestrum: Alternatieve perspectieven

10:45 – 11:15 Discussie

11:15 – 11:25 Korte pauze (koffie/thee)

Sessie II Beleid: Prioriteiten, Strategieën, Kanalen

11:25 – 11:30 Overgang van Sessie I naar sessie II (voorzitter)

11:30 – 12:00 Rolph van der Hoeven: Werk/Bestaanszekerheid en de Reductie van de Mondiale Inkomensongelijkheid

12:00 -12:30 Discussie

12:30 – 13:15 Pauze (lunch + frisse neus)

13:15 – 13:45 Hans Opschoor: Groene Economie en Internationale Ontwikkeling

13:45 – 14:15 Kees Hudig: Globalisering van Onderop en Internationale Ontwikkeling

14:15 -15:00 Discussie

 15:00 – 15:10 Korte pauze (koffie/thee)

 III Institutionele en Structurele Implicaties voor Global Governance

15:10 – 15:15 Overgang van Sessie II naar sessie III (voorzitter)

15:15 – 15:45 Eric Goeman: Mondiale Fiscaliteit en andere Systemische Veranderingen voor een Solidaire Wereldorde

15:45 – 16.15 Geske Dijkstra: Global Economic Governance” en “the Powers that Be”.

16:15 – 17:00 Discussie

17:00 – 17:15 Samenvatting (implicaties visie PDSE, eventuele volgende stappen) door Hans Opschoor

17:15 Sluiting door dagvoorzitter

17:15 en verder: Borrel

Bijlage: sprekers:

Eric Goeman (Attac-Vlaanderen)

Ted van Hees (PDSE, OXFAM-NOVIB).

Danielle Hirsch (econome, directeur Both Ends)

Rolph van der Hoeven (oud ILO, AIV, ISS)

Kees Hudig (globalifo.nl)

Peter Knorringa (ISS, ex VU).

Francine Mestrum (PDSE, VUB, UGent)

Hans Opschoor (ISS, UN-CDP, ex VU)

Geske Dijkstra (EUR)

Jan Vandemoortele (ex UNDP)

Robert Went (WRR, ex UvA)

EM Internationaal Ontwikkelingsbeleid en Mondiaal Bestuur

 Lijst van documenten

 (Klik op de titels of links om het document te krijgen)

*) Ackerman, Frank: The Shrinking Gains from Trade: A Critical Assessment of Doha Round Projections (2005)

*) Bachelet, Michelle: Social Protection Floor for a Fair and Inclusive  Globalization (pdf)

*) Bauwens, Daan: Vooral rijke landen worden beter van ontwikkelingshulp (2011)

*) Biezeveld, Gustaaf: Ecosysteemdiensten in gevaar(2010)

*) Christian Aid: Hungry for justice: Fighting starvation in an age of plenty (2011)

*) Childers, Erskine: The United Nations and global institutions. In Development Dialogue no. 56 (link naar pdf-file) pag. 149-161

*) Childers, Erskine: The United Nations in the ‘New World Order’. In Development Dialogue no. 56 (link naar pdf-file) pag. 201-215

*) Childers, Erskine: The United Nations in a world of conflict – Assuming our responsibilities . In Development Dialogue no. 56 (link naar pdf-file) pag. 261-277 (with a commentary by Jan Pronk)

*) Christian Aid: Hungry for Justice – Fighting Starvation in an Age of Plenty (2011)

*) De Ville, Ferdi De: Herverdeling leidt niet tot minder groei, integendeel (2011)

*) Earth System Governance: Policy Brief on the Institutional Framework for Sustainable Development (2011)

*) Graaf, Kars de, Hilde Komduur, Lester von Meijenfeldt: Juridische stappen naar een duurzame en solidaire samenleving (verslag EM, 2011)

*) Hees, Ted van, verzameling documenten (pdf)

*) Hudig, Kees: Mondiale Bestaanszekerheid (verslag EM 2009)

*) ILO and WHO: The Social Protection Floor: a joint crisis initiative of the UN Chief Executive Board for Co-ordination on the social protection floor. Geneva, Oct 2009

*) ILO and IMF: The challenges of growth, employment and social cohesion. Joint ILO-IMF conference in cooperation with the office of the prime minister in Norway. Oslo, 13-09-2010 (link naar pdf-file);

 

*) Keune, Lou: Development Cooperation: A Hindrance for Self-Sustainable Development (2005 / 2006) (pdf-versie)

 *) Keune, Lou, en Francine Mestrum: De grote leugen van ontwikkelingssamenwerking (2007)

*) Keune, Lou : Bestaanszekerheid en de vernieuwing van het Mondiaal Economisch Beleid (2006)

 *) Keune, Lou: The Myth of Development Aid (2009)

 *) Koch, Han: Pleidooi voor wereldwijd sociaal vangnet.Trouw 19 9 11

 *) Opschoor, Hans: Mondiale Bestaanszekerheid: een inleidend overzicht (2009)

*) Opschoor, Hans: Sustainable Development and a Dwindling Carbon Space (2010)

*) Rio + 20 Police Brief,  Transforming governance and institutions for a planet under pressure (pdf)

*) Schulmeister, Stephan (Austrian Institute of Economic Research) The European Monetary Fund (pdf)

*) Stiglitz, Joseph, en anderen: The G20 and Recovery and Beyond (e-book als pdf)

*) Stichele, Myriam van der: Internationaal Ontwikkelingsbeleid en Mondiaal Bestuur: naar een nieuw perspectief

*) Terhal, Piet: Enkele internationale dimensies van de transitie (2009)

*) Terhal, Piet: Mondiale Instellingen (2009)

*) UNCTAD 2010. Towards a New International Development Architecture for LDCs. UN New York and Geneva (link naar pdf-file)

*) UNDP: Illicit Financial Flows from the Least Developed Countries: 1990-2008 (Commissioned Report from Global Financial Integrity)

*) UN-DESA’s 2010:  World Economic and Social Survey 2010: Retooling Global Development. UN, NewYork (link naar pdf-file); UNCTAD 2010.

*) Witte Rang, Greetje: Thematisch Verslag van de Expertmeeting Economie & Vrede (2009)

Platform Duurzame en Solidaire Economie (DSE) voert op allerlei niveaus campagnes in Nederland om te bevorderen dat de economie structureel verandert in de richting van ecologische duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid. Platform DSE doet dit door kennis daarover te vergaren en te verspreiden, door bijeenkomsten te organiseren, publicaties uit te brengen en netwerken op te bouwen en te ondersteunen die dat doel onderschrijven.

In haar boodschap benadrukt Platform DSE niet alleen de noodzaak en urgentie van een economische transitie, maar ook de kansen die die biedt. Het is nu nog goed mogelijk om een bewuste en gestuurde omslag te maken. Als we die kans niet benutten, zullen we door de grenzen van wat de planeet aankan hardhandig daartoe gedwongen worden.

Platform DSE heeft de laatste jaren de drukbezochte Conferentie van Tilburg georganiseerd, over onder andere de noodzaak van een andere kijk op economische groei. In december 2009 werd het ‘voorstel voor Fair & Green Deal’ uitgebracht, met inbreng en steun van mensen uit vele maatschappelijke organisaties. Rond dat voorstel werd de Alliantie Fair & Green Deal opgericht.

Voor de nabije toekomst heeft Platform DSE nieuwe bijeenkomsten, expertmeetings en publicaties gepland en wil het zijn kennisbasis versterken door economisch onderzoek te doen en internationale netwerken te benutten. Zie voor meer informatie de website www.platformdse.org

Bij alle fraude, wanbeheer en rock and roll-management in grote maatschappelijke instellingen zijn er tot nu toe –naar mijn weten- geen polder- of waterschappen betrokken geweest. Ze zijn het toonbeeld van braafheid. Wat wel eens ontbreekt, is onderhoud aan wat vitale dijken, niet alleen rond 1953, waar ik als Zeeuw direct ervaring mee had. Ook recent nog bleek dat onderhoud soms wel eens wat lang uitgesteld wordt.

 

Dan is het wel anders met anders met de echte financiële wereld. In 1967 maakte ik daar als stagiair op de internationale afdeling van The First National Bank of Chicago (destijds een van de 10 grootste banken in de VS) voor het eerst echt kennis mee. Uit die periode heb ik drie dingen onthouden: politieke druk behoorde tot het normale repertoire. Er werd in die zelfs actief meegewerkt aan het bevorderen van een regeringswissel in een Z. Amerikaans land om een lening terug betaald te krijgen. Tweede voorbeeld, de landelijke maatregelen voor krediet beperking werden omzeild door aan het eind van de maand als de kredietverlening gemeten werd een flink aantal kredieten over te schrijven naar een Londense dochter. Het derde wat ik onthouden heb is Terry, een collega stagiaire. Ze maakte een verwoestende indruk op mij door de combinatie van schoonheid en slimheid én ze was heel leergierig.

 

Met de financiële wereld is het sinds die tijd niet veel beter geworden. Nog steeds worden regeringen met toegelaten en niet toegelaten middelen overgehaald om de zin van de bankiers uit te voeren. Nog steeds worden de grenzen van de wet opgezocht en wordt ook de ruimte daarbuiten verkend om de winstmarges op te krikken.

 

Is dan misschien de Nederlandse poldercultuur een model om een duurzame financiële wereld te organiseren / bereiken?

 

Polderen heeft in de Nederlandse arbeidsverhoudingen veel succes gekend. Het accoord van Wassenaar (in 1982 tussen vakbeweging en werkgevers) is in dit verband een historisch voorbeeld. We kwamen zoals dat destijds heette van de ‘Dutch disease’ (is niet hetzelfde als hollanditis dat ging over kruisrakettenverzet) te veel leven op en van de aardgasbaten én een hoge werkloosheid, terecht in de ‘Dutch miracle’. Jelle Visser en Anton Hemerijck publiceerden hierover een boek onder deze titel. Zij trekken 5 lessen uit de toepassing van het poldermodel:

1. Herziening van de welvaartsstaat kan niet zonder sociale consensus.
2. Herziening van de welvaartsstaat is risicovol, met hoge politieke risico’s. Daarom moet er licht zijn aan het einde van de tunnel, ofwel reëel uitzicht op positieve ontwikkelingen (bij het accoord van Wassenaar dus stijgende werkgelegenheid).
3. De derde les is de les van geduld. Partijen moeten bereid zijn zich voor lange termijn aan afspraken te houden.
4. Een vierde les leert dat tegenkrachten het eenvoudigst zijn te ontmantelen als hervormers kunnen onderhandelen met de belangen van anderen en toekomstige generaties.
5. Corporatisme –ofwel nauw samenwerken tussen werkgevers en werknemers- is geen garantie op succes. Door het streven naar unanimiteit kan het overleg vastlopen en zelfs verworden tot een vechtende meute ‘overleg-actoren’¹.

 

Deze lessen zijn nog steeds actueel en lijken in hoge mate op een aantal belangrijke uitgangspunten die van toepassing zijn bij de in de mode zijnde transitieprocessen.

Maar alvorens nu juichend de polder in te lopen eerst nog wat van de keerzijde van het polderen:

 

• Er is sprake van gesloten circuits ons kent ons; gevestigde belangen zijn bepalend. Nieuwkomers worden geweerd.
• De besluitvorming is van een grote stroperigheid, veel tijd vergende en gevoelige procedures.
• De gesprekken worden uitsluitend gevoerd met veel meel in de mond. Moet je eens proberen en horen wat dat oplevert.
• De transparantie is ver te zoeken.
• Veel tijdelijke oplossingen worden bereikt door ze in commissies deponeren.

Tot slot:

• Polderen leidt niet tot systeemwijzigingen. Het is eerder een bevestiging van het naoorlogse compromis over de welvaartsstaat.

 

Als we nu proberen om ons polderen geactualiseerd en verbeterd in een transitieproces toe te passen op de financiële wereld en de banken in het bijzonder dan vallen meteen een paar zaken op:

• De bankenlobby is buitengewoon sterk en effectief
• De internationalisering is vrijwel 100%.
• Men probeert altijd gaten te vinden in het systeem.
• M.a.w. als een verandering niet in het belang van het financiële systeem is, zal de verandering niet doorgaan of ten principale gefrustreerd worden.

 

Een voorwaarde voor een transitietraject is het ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie. Kunt u het zich voorstellen Gerrit Zalm of Jan Hommen op weg naar duurzaamheid? Het transitietraject lijkt hiervoor niet geschikt.

 

Niet minder eenvoudig overigens zit het met de politieke macht die dergelijke veranderingen zou moeten initiëren en handhaven. De politieke macht is de laatste decennia vooral bezig geweest om ruim baan te geven aan de markt. Die ideologie waarin de heilstaat wordt omgebouwd tot heilmarkt wordt nog steeds uitgedragen. De politiek zaagt zijn eigen stoelpoten onder zich weg. Trivialisering van de politiek noemt Paul Kalma² dit proces.

 

Laten we onze inspanningen maar richten op het ontwikkelen van eigen geld- en banksystemen. Munten die van ons zelf zijn en banken waar we iets over te zeggen hebben.

Hebben we trouwens eigenlijk wel iets te zeggen over ASN en Triodos? Zij hebben een goede koers, maar hebben wij er ook iets in te brengen? Dat is een vraag die ik hier tot slot wil deponeren.

 

Hoe het verder gegaan is met Terry? Een beschaafd iemand speculeert niet en publiek over oude liefdes. Een beschaafde cultuur zou alle vormen van speculatie moeten verbieden.

 

Dan u wel.

 

John Huige 060312

Voor eerlijker prijzen is de ontwikkeling van Fair Trade-producten heel belangrijk. Er is al een mooi assortiment op de markt gebracht. Maar natuurlijk moet alle handel Fair worden. Het ILO zou daar een goede rol in kunnen/moeten vervullen.

Voor de correctie naar echte, ook ecologisch betere prijzen is bijvoorbeeld de biologische landbouw belangrijk. De prijzen zijn daar nu hoger, maar als men voor de gangbare producten de milieukosten had moeten betalen, dan waren de biologische producten in verhouding goedkoper dan gangbare producten. Dat berekende het Bureau Berenschot al in een rapport in 1989. Maar in  de landbouw, en bijv. ook de energievoorziening en de vervoersector betalen de vervuilers niet. Vliegen is daarom goedkoper dan reizen per trein.

Om echte prijzen te krijgen voor alle producten zou een footprinttax uitkomst kunnen bieden. Dan betaal je een variabele belasting naar gelang het product een grote of kleine Voetafdruk heeft. Dus dan betaalt de vervuiler naar evenredigheid. Zie het artikel van Mark Huijbregts e.a. over het meten van de Voetafdrukken. Voor met meten van de onttrokken waarde aan de aarde door bedrijven is het COP-model (pdf)  (Cost of Planet) van Roland Menke interessant.

Quotering van schaarse en schadelijke producten en stoffen

Het is eerlijk en effectief om bij groeiende schaarste en schadelijkheid, het gebruik per persoon van producten en stoffen te beperken door een verdelingssysteem. Erg schadelijke producten moeten natuurlijk verboden worden.

Om de uitstoot van CO2 te beperken en eerlijk te verdelen ontwikkelde David Fleming het systeem van Klimaatdukaten, beschreven in zijn boek, dat door uitgeverij Jan van Arkel ook in het Nederlands is uitgegeven.

Een stap verder is het quoteren van het gebruik van grond en fossiele energie via een rechtvaardig verdelingssysteem van onze mondiale voetafdrukken, ontwikkeld door Bert Vink. Hij bedacht de Terra’s als gequoteerd tweede betaalmiddel. Zie de betreffende tekst.

Omdat schaarste tot (grote) conflicten kan leiden, wordt er al meer nagedacht en gewerkt aan vormen van quotering, onder anderen door de jurist Gustaaf Biezeveld, die in 2009 hoogleraar werd in Groningen. De titel van zijn oratie luidt: Onze ecologische voetafdruk – Hoe het milieurecht kan helpen die te verkleinen.

Jan Juffermans, maart 2012.

 

Overzicht data, thema’s en docenten cursus FGD 2012

Datum	thema	Docenten	Zaal Windesheim
13-1	Achtergronden, denkwijze en algemene doelstellingen van de F&GD	John Huige	F2.45
20-1	Economische sturingsinstrumenten	Paul Metz	F2.13
27-1	Welvaart en welzijn eerlijk meten	Jan Juffermans en Bart de Boer	F2.13
3-2	Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid	John Huige	F2.45
10-2	Vredesbeleid en conflictbeheersing	Greetje Witte-Rang en Jan Schaake	G2.06
17-2	Hervorming van het financiële bestel	Rens vanTilburg	G2.06
24-2	Bevolkingsbeleid	Ward Bosmans	G2.06
2-3	Mondiale herverdeling en wereldhandel	Francine Mestrum	G2.06
23-3	Mogelijke veranderingsstrategieën	Christiaan Hogenhuis en Ted van Hees	G2.06

 

Versie 11-01-2012

 

Expert Meeting, Internationaal Ontwikkelingsbeleid en Mondiaal Bestuur:

naar een nieuw perspectief , 14 nov 2011, Kargadoor, Utrecht

voorzitter:

Ted van Hees (OxfamNovib, Platform DSE)

 

Sprekers:

Lou Keune (Platform DSE)

Francine Mestrum (Vrije Universiteit van Brussel)

Rolph van der Hoeven (ISS)

Hans Opschoor (EUR, ISS) (verhinderd)

Kees Hudig (Globalinfo, Platform DSE)

Eric Goemans, (Attac Vlaanderen) (verhinderd)

Geske Dijkstra (EUR)

 

Deelnemers

Berkhuizen, Hans (Milieudefensie) (alleen ’s ochtends)

Bieckmann, Frans (The Broker) (niet aanwezig)

Bleijerveld, Rob (Globalinfo)

Bosman, Ward (Terra Reversa)

Büscher, Bram (ISS/EUR)

De Meyer, Rudy (11.11.11)

Fontain, Antonie (Stop the Traffic)

Geurts, Guus (XminY, VdV)

Heilbron, Miguel (NCDO)

Hirsch, Danielle (Both Ends) (verhinderd)

Hoogen, Toine van den ( Theologie Radboud) (verhinderd)

Juffermans, Jan (Platform DSE)

Kaam, Pascal de (Dutch Sustainability Institute)

Lensink, Robert (RUG)

Metz, Paul (INTEGeR… consult)

Raus, Wilfried (HOVO Tilburg)

Reinhout, Leida (ANPED)

Sogge, David (TNI)

Somers, Esther (Platform DSE)

Stegehuis, Gerrit (Platform DSE)

Terhal, Piet (Economen voor Vrede en Veiligheid)

VanDerWeyden, Patrick (universiteit van Gent, België)

Vording, André (icco)

Went, Robert (WRR, ex UVA) (verhinderd)

Wierema, Holke (directeur van Save the Children) (niet aanwezig)

 

Geïnteresseerde

(kunnen niet, maar willen graag meedenken/op de hoogte gebracht worden van de uitkomsten)

Biezeveld, Gustav (RUG)

Dankelman, Irene (RUN)

Myriam Vander Stichele

Vos, Rob (UN-DESA, Ned-speaker)

Zwaal, Natascha (WNF)

Leida Rijnhout gebruikt de metafoor van de ijsberg en de titanic die erop afvaart en dat er alleen wat met de dekstoelen geschoven wordt om dat op te lossen. En we weten het ook nog. Ze besluit met de oproep: “Deze conferentie heeft als titel: routeplan voor een faire en duurzame economie. Belangrijk is dat er dus eerst het nieuwe paradigma wordt uitgetekend. En let wel: dit is een positieve boodschap !! want voor iedereen beter (op een paar verliezers na, maar minder verliezers als dat we heden ten dage hebben…). De route er naar toe zal vele hobbels kennen, net als het straffe medicijn of behandeling wat de denkbeeldige dokter in het begin van mijn verhaal aan uw moeder zou moeten hebben gegeven. Het vergt durf, inzicht en leiderschap om die route uit te stippelen. Zoals gezegd het middenveld is in de huidige politieke consternatie de enige die dat kan en moet doen. Wij moeten aan het stuur trekken om die (groene) auto de juiste afslag te laten nemen. Dus mijn oproep voor vandaag: Als alle organisaties nu eens minimaal 5-10% van hun personeel inzet om bij te dragen aan een dergelijke ommezwaai ? En deel uit te maken van deze brede alliantie. Dat zou nog eens een groot effect kunnen geven.” (Zie verder de powerpoint en tekst van haar inleiding).