Op 23 maart werd door Platform DSE samen met de Rode Hoed een conferentie georganiseerd die een hele dag in beslag nam en de rol van de financiële sector in de crisis onder de loep nam. Een kleine 200 mensen nam aan de conferentie deel die veel duidelijk maakte en ook wat structurele oplossing te berde bracht.
Na een eerste snelle impressie is er een uitvoerig E-book-verslag verschenen van ruim 100 pagina’s.
De conferentie begon met een ‘keynote’ speech van de Belgische econoom (en voormalig bankier) Bernard Lietaer. Deze hield een bevlogen verhaal over de rol van geld in de economie en samenleving. Hij beschrijft treffend wat er fout is gegaan waardoor we in de instabiele en topzware schuldenbergen van nu terecht zijn gekomen. Een van de oorzaken is de monocultuur in geld: centraal wordt bepaald welke ene munt heerst, en andere vormen van geld krijgen geen kans of mogen niet eens bestaan.
(uit het E-book:) “U moet drie dingen weten,” vervolgt Lietaer. “Ten eerste: Een politieke democratie zonder monetaire democratie werkt niet, heeft nooit gewerkt en zal nooit werken. Ten tweede: Het probleem van de huidige economie is niet tijdelijk, maar structureel en fundamenteel. Ten derde: Alleen structurele oplossingen kunnen een uitkomst bieden en die oplossingen zijn er.”
Het doorbreken van de monocultuur is volgens Lietaer een van de kernpunten van de oplossing voor de structurele crisis van de economie. Net als in de natuur zal een diversiteit aan vooral kleinschalige munten oplossing moeten bieden en veerkracht moeten bieden. Daarnaast heeft hij een nieuwe wereldmunt ontwikkeld, de Terra, die de oppermachtige dollar zou moeten vervangen. ” De waarde van de Terra zou gebaseerd moeten zijn op een mandje van zes belangrijke grondstoffen, zoals olie, koper, staal, graan, etc. “De fluctuatie van de prijzen van die grondstoffen veroorzaken momenteel een kwart van de volatiliteit van het systeem,” legt Lietaer uit. “De munt zou bovendien een negatieve rentevoet moeten hebben, zodat speculatie wordt tegengegaan.””
Tweede spreker is Martijn van der Linden, van Platform DSE. Met beeldende slides zette hij uiteen wat de visie van het platform is op de economie, en vooral waar het heen moet. The Great Transition moet nu ingezet worden, en het platform heeft een schets van de weg die bewandeld zou kunnen worden. De vaste PDSE-volger zal het verhaal in grote lijnen kennen, zie de slides hier (pdf)
Een eerste reactie, gevolgd door een discussie met de inleiders, werd gegeven door de vermaarde econoom Arjo Klamer. Hij begon met de stelling dat de bij deze conferentie opgerakelde problemen zeer belangrijk zijn, maar daarbuiten “totaal niet gezien wordt”. Klamer is de man van de verfrissende lakonieke observaties. Hij stelt ook dat de crisis waarschijnlijk in Nederland nog erger zal moeten worden, om de boel op te schudden. Een deel van de discussie met de zaal gaat over het fenomeen (economische) groei en de ingewikkelde relatie die we daar allemaal mee hebben. Een van de oplossingen werd gevonden in het meer benaderen en uitdragen van de overvloed die we op veel gebieden beleven, in plaats van de schaarste te benadrukken. Ook alternatieve geldvormen kwamen aan de orde, en Lietaers Terra en de vraag hoeveel die op zou kunnen lossen.
Na de lunchpauze werd de knop verder omgezet om over oplossingen van de in de ochtend geschetste situatie te praten. Het middagdeel begon met een bevlogen speech van Francine Mestrum, ontwikkelingssociologe aan de Universite Libre in Brussel en gespecialiseerd in armoede en ontwikkeling. Zij geeft eerst inzicht in de ideeën van François Houtart(van het Centre Tricontinental), die veel aanzetten voor structurele oplossingen bevatten. Daarna gaat ze in op ‘de commons’ oftewel het Gemeenschappelijk Goed van de Mensheid (GGM) en alternatieve
voorstellen voor het financiële systeem. Ook Houtart heeft ideeën over het beheer van dit GGM. Uiteindelijk vat ze die voorstellen samen in vijf punten over de economie, cultuur, democratisering en solidariteit. Wat betreft het financiële systeem komt Mestrum even helder met adviezen op het gebied van geldystemen, controle op het kapitaalverkeer, de bankensector, de derivatenmarkt, belastingen en IMF en Wereldbank.
Na de inleiding van Francine Mestrum kwamen vijf ‘deeloplossingen’ ter sprake, door mensen die gespecialiseerd zijn op dat specifieke terrein en die ook van tevoren stukken hadden ingestuurd. Meer van die deeloplossingen waren van tevoren op de website voor de conferentie geplaatst (hier zijn ze terug te vinden).
Erik Wesselius werkt bij Corporate Europe Observatory, een organisatie die in Brussel gevestigd is en de lobbypraktijken van het bedrijfsleven op de voet volgt. Erik geeft een reeks verbijsterende feiten over de omvang van die lobbymacht, en de resultaten die ze daarmee weten te bereiken. Dat komt er in het kort op neer dat ze de deregulering die aan deze crisis ten grondslag ligt, eerst hebben bewerkstelligd en nu hard werken aan het voorkomen dat nieuwe regels ingevoerd worden. Het terugdringen van die lobby-invloed is dan ook een van de voorwaarden om tot verandering ten goede in de financiële sector te kunnen komen. Wesselius brengt daartoe een vijftal speerpunten in, zoals verplichte lobbytransparantie, regels over ‘draaideurpraktijken van politici en managers en het uitbannen van lobbyisten uit de invloedrijke expertgroepen van de EU.
Myriam van der Stichele, van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) had ter voorbereiding een sterk stuk ingestuurd over het reguleren van financiële markten (ten dienste van duurzaamheid) en lichtte dat op de conferentie verder toe (link naar pdf)
Myriam noemt drie elementaire principes die doorgevoerd moeten worden:
• Verandering in machtsverdeling – niet de wil van financiële markten maar burgerparticipatie;
• Enkel financiering om het huidige systeem te transformeren naar een duurzame economie en duurzame samenleving;
• Groei van diversiteit in de financiële markt.
Myriam is zeer goed ingevoerd in de politieke kringen waar gepoogd wordt regels in te voeren om de financiële markten te reguleren, en windt geen doekjes om wat er eigenlijk zou moeten gebeuren: Er moeten regels komen die banken dwingen altijd ten dienste te staan van een duurzame economie en een duurzame maatschappij. “Banken moeten zich wettelijk verplichten om alle activiteiten te staken die daar strijdig mee zijn.”
Als intermezzo declameert PDSE-lid John Huige een column over (Geld en) De Polder. U kunt deze in z’n geheel hier teruglezen.
Ted van Hees (Oxfam/Novib) voert campagne voor de invoering van een belasting op internationale financiële transacties (FTT of in de volksmond Robin Hood-belasting genaamd). Die zou twee nare vliegen in een klap kunnen slaan. Ten eerste wordt het flitskapitaal ingedamd. Daarnaast levert het geld op dat kan worden herverdeeld of aan armoedebestrijding zou kunnen worden besteed. Ted vestigt allereerst de aandacht op de Eerlijke Bankwijzer die inzicht geeft in het investeringsbeleid van banken zodat consumenten beter kunnen kiezen wat ze willen dat er met hun geld gebeurt. Daarnaast is er taxjustice, een algemenere campagne voor ‘eerlijkere belastingen’.
Edgar Kampers tenslotte, is actief bij Qoin, een stichting die community currencies van de grond krijgt en ondersteunt en onder meer Bernard Lietaer als adviseur heeft. Kampers is specialist op het gebied van alternatieve currencies. Kampers laat eerst een flitsend filmpje zien van Caire.nu, een samenwerkingsvorm voor een nieuwe vorm van zorgdienstverlening en die in plaats van met geld, met caire-credits werkt. Een ander sterk voorbeeld van alternatieve geldvormen zijn de Brixton Pound.
Nadat Arjo Klamer het eerste exemplaar van de nieuwe brochure van PDSE overhandigd heeft gekregen (“Beter meten van welvaart en welzijn –Indicatoren voor een duurzame en solidaire economie”) barst de afsluitende plenaire discussie los. Het gaat over van alles (wat wil occupy nu precies? Welke rol moeten banken hebben?) en nog wat (strategie, moeten voorstellen concreter of juist utopischer). Presentator Frank du Mosch weet Arjo Klamer en anderen tot grote hoogten te brengen, met als resultaat onder andere een nieuwe tegelwijsheid over de overeenkomst tussen banken en priesters (Klamer: “Geld voor een bank is als seks voor een priester: je komt er niet aan, maar je zit er wel dichtbij. Je moet dus veel zelfdiscipline hebben”). Een ding is zeker; als je mensen vraagt wat ze werkelijk belangrijk vinden in het leven, noemen ze zaken als vriendschap en gezondheid, of een goed gesprek, allemaal zaken die niet in geld uit te drukken zijn.
Lou Keune, de grand old man van PDSE doet de traditionele afsluiting met een korte samenvatting van de inhoud die de afgelopen dag langsgekomen is, een (tamelijke positief) oordeel daarover en het aangeven van wat er nog allemaal zou moeten gebeuren. Dat is nog heel veel, maar we zitten op de goede weg. En – een hint voor de lezer – een van de zaken die PDSE daarvoor nodig heeft is donaties.
Een veel uitgebreider verslag van de dag treft u aan in een schitterend vormgegeven E-book, waar een deel van de citaten hierboven uit overgenomen is.