Afgelopen zaterdag, 20 april, overleed op 90-jarige leeftijd de econoom Bob Goudzwaard. Hij was de grondlegger van het begrip ‘economie van het genoeg’, en ook belangrijk bij de oprichting van het Platform Duurzame en Solidaire Economie. Esther Somers werkte samen lang met Bob Goudzwaard, en schreef een in memoriam.
Bob Goudzwaard zei het een halve eeuw geleden al: oneindige economische groei is onmogelijk en onwenselijk. Onmogelijk omdat we te maken hebben met een eindige planeet. Onwenselijk omdat de eenzijdige focus op economische groei, natuurlijk en sociaal kapitaal vernietigt. Grondstoffen raken op, het milieu vervuilt, de kloof tussen arm en rijk groeit en er blijft niets over voor toekomstige generaties.
Tegenover het streven naar meer materiële welvaart stelt Bob Goudzwaard ‘de economie van het genoeg, een economie die ook armen en toekomstige generaties goede levensmogelijkheden moet bieden. We worden niet gelukkiger door steeds meer te consumeren. Integendeel, het voorzien van de basisbehoeften voor iedereen moet voorrang krijgen op het vergaren van rijkdom. Bob was ervan overtuigd dat we de levenskwaliteit kunnen verhogen, onze natuurlijke omgeving kunnen herstellen, ongelijkheden kunnen terugdringen en betekenisvolle jobs in de zorg en het onderwijs kunnen creëren – zonder steeds te moeten voldoen aan de behoefte van economische groei.
Het omzetten van de wissels in de economie bleek niet zo simpel. Het groeigeloof was een soort olie tanker die moeilijk van koers was te veranderen. We kunnen het ons nu nauwelijks voorstellen, maar er was een tijd dat zijn boeken niet terug te vinden waren in de bibliotheek van de economische faculteit (Vrije Universiteit Amsterdam) en Bob van de decaan te horen kreeg dat zijn benoeming op de leerstoel ‘Ethiek van de economie’ niet doorging omdat zijn wetenschappelijke ideeën studenten in de war zou brengen. Uiteindelijk werd hij in 1971 hoogleraar economie aan de faculteit sociale wetenschappen.
Ik ontmoette Bob na zijn emeritaat in 2006 tijdens de eerste bijeenkomst van de Derde Kamer, een schaduwparlement voor ontwikkelingssamenwerking. We zaten de eerste bijeenkomst toevallig naast elkaar en ontdekte al snel dat we dezelfde ideeën hadden. Pas terug thuis besefte ik dat deze ontzettend lieve en bescheiden man Bob Goudzwaard was. Enkele jaren daarvoor had ik tijdens mijn studie zijn boek over ‘de economie van het genoeg’ gelezen en was ik onder de indruk van zijn ideeën. Wat volgde was een jarenlange vriendschap en samenwerking. Vanuit de Derde Kamer mochten we een congres organiseren over het beter meten van economische groei ten behoeve van een meer rechtvaardige en duurzame ontwikkeling. Daarna volgde de oprichting van het Platform Duurzame en Solidaire Economie, de congressen in Tilburg en Antwerpen, de vele gesprekken met tweede Kamerleden, en het op weg helpen van de onderzoekers die in 2007 in opdracht van Barroso, president van de Europese Commissie, het congres ‘Beyond GDP: Measuring progress, true wealth, and the well-being of nations’ voorbereidden.
Donderdag zat ik samen met zijn schoonzoon Arie Noordermeer bij de notaris en hebben we de Bob Goudzwaard Stichting opgericht. De stichting heeft tot doel het stimuleren van een duurzame en rechtvaardige economie door het gedachtengoed van Bob Goudzwaard te bewaren en uit te dragen.
Gisteren, zaterdag 20 april is Bob overleden op 90 jarige leertijd.
Lieve Bob, ik ga je missen.
Esther Somers