Zeker, men is best goed bezig. Duurzaamheid â moeten we alles aan doen. En dan niet: duurzame ontwikkeling (wordt immers algauw: houdbare groei. Hoera, nieuwe groeikansen), maar ontwikkeling van duurzaamheid. Een wereld van verschil.
George Monbiot (van The Guardian en het boek Hitte): âDe obstakels zijn niet meer de laatste ontkenners van de menselijke invloed op klimaatverandering, maar de erkenners ervan die vervolgens met te slappe maatregelen komen.â
In het oude Brundtland rapport van de V.N. over milieu en ontwikkeling -Our Common Future- van al weer 20 jaar geleden: âThe time has come to break out of past patterns. Attempts to maintain social and ecological stability through old approaches to development and environmental protection will increase instability. Security must be sought through change.â Hoe zit ât met die change?
Er zijn ecologen die menen dat met CO2 het point of no return al rond 1965 plaats vond. Daarna was er aan de opwarming geen redden meer aan. We zijn deze echter pas de laatste jaren aan den lijve aan het voelen. Het is als met de bekende supertanker bij Dover die hier in de haven wil aanleggen en na het Kanaal al moet gaan bijsturen. Zo ook met die CO2. Als je ât gaat ervaren, is het te laat.
Dus ons aanpassen, nu. Sterker: een grote omslag maken. Kalmering. Ver voorbij spaarlampen en dijkverhoging. Een âculture of enoughnessâ (Wolfgang Sachs). En meteen een beschavingsoffensief. Want wat het sociale betreft, mogen we ook nog niet tevreden zijn. Kijk naar de vele gemarginaliseerden en de verschillen in kansen en inkomens. Onze druk op andere landen, de armoede in de wereld, de nog altijd grote kloof Noord/Zuid. De uitstervende planten- en diersoorten, ons gigantisch beslag op natuur en milieu! Wat een verzaking van onze kant!
Maar helaas, iedereen is de gevangene van de huidige economie. De werker wil salaris, het bedrijf moet winst maken (anders failliet), de consument wil betaalbare waar in gevulde schappen, de staat behoeft belastinginkomsten. En de politieke partijen moeten constant erop letten dat hun kiezers bij hen blijven. Wie kan er zo nog bewegen? De echte change maken?
Maar niet getreurd! Geen reden toe! Want met intelligente meetlatten gemeten (diverse economen; www.globalternatives.nl) blijkt deze economie ontstellend negatief. We groeien allang niet meer. Te schadelijk geworden. (In de oude industrielanden, gezien hun sindsdien verhevigde aanslag op de natuur, wellicht al vanaf halverwege de 19e eeuw.) Dus wellicht betekent snoeien dan ⦠bloeien! Door krimp naar weer echte groei!
Bovendien zijn we verzeild geraakt in het absurde systeem waarin bedrijven voortdurend en maximaal moeten produceren en afzetten om overeind te blijven. En dus moet er ook voortdurend en maximaal geconsumeerd worden. Even stagnatie in deze verkwistende megamachine, en het is ach en wee en moet gauw het âconsumentenvertrouwenâ hersteld worden. Oftewel het kopen, vervangen en verkwisten weer opgevoerd worden. Koppetje, koppetje!
Achter die productieopzweping (we zijn primair een productiemaatschappij, pas secondair een consumptiemaatschappij) zit het geld dat moet groeien. Kapitaal overheerst nog steeds (ondanks autoâs en doorzonwoningen voor iedereen, vakanties, funshoppen en zelfs werknemersaandelen) de factor Arbeid. Maar die aandrijver is mooi weggemasseerd in de liberale economische theorie, destijds door de rijke bourgeoisie gretig omhelsd en gepromoot, want in de toen opkomende democratiseringswind kun je je machtsmiddel maar beter camoufleren. Geld? Faciliteert slechts!
Maar met die gebakken peren zitten we nog, want terwijl ondernemers dagelijks die aandrijver ervaren, wordt die rol van het geld door de meeste (academische) economen genegeerd of ontkend. Gevolg: algehele vervreemding en bestendiging (en zelfs export) van het rampzalige dwangsysteem, bijgenaamd moderne economie. Wat we geleerd hebben over economie â we moeten er snel van afkicken.
Niets minder dan een bevrijdingsbeweging is er vervolgens nodig.
Gelukkig zijn er intelligente voorstellen voor die bevrijdingsoperatie.
Hier zeer beknopt om een idee te geven:
Van de huidige aanbod-, ja opdringeconomie (een tijdelijke rampzalige afwijking) weer teruggaan naar de aloude economie afgesteld op de vraag â een vraag, weten we nu, die binnen de milieugrenzen blijft. Van een domme vliegtuigeconomie (moet alsmaar hard door vliegen om niet te crashen) naar een intelligente helikoptereconomie waarmee je soepel alle kanten uit kunt en ook pas op de plaats kunt maken. Van een geldverwervingseconomie naar een voorzieningseconomie.