De huidige, slechts 200 jaar oude, geldgedreven aanbod-economie dient weer vervangen te worden door een normale, gekalmeerde economie, afgesteld op de vraag – een vraag, weten we nu, die binnen milieugrenzen blijft. Met een flexibele bedrijvigheid, zowel qua organisatie van de arbeid als qua kapitaalbeloning. Ik kom uit bij een sociale markteconomie, zoals de Duitse bondspresident Erhardt die destijds voorstond, en dan nu donkergroen-bijgekleurd. Een sociaal-ecologische markteconomie ontdaan van dit verdwaasde kapitalisme. Ondernemers en werknemers aller landen, bevrijdt u van de geldgesel. Wij hebben een wereld te behouden!
Conclusie
Het was kort tijd om de rol van Sociale Partners goed uit te kunnen diepen. Echter vooralsnog kunnen we redelijkerwijs concluderen dat Sociale Partners hooguit in de kantlijn iets kunnen betekenen. Zij hebben andere belangen die zij moeten behartigen, zij kunnen hooguit zorgdragen dat de belangen die zij behartigen zo min mogelijk strijdig zijn met een duurzaamheidsdoelstelling.
Wel lijken alle partijen het er over eens te zijn dat het huidige model gebaseerd op het BNP op z’n minst aangevuld dient te worden met alternatieve indicatoren.
Woord achteraf van de verslaggever
In een tijd dat bij iedereen is doorgedrongen dat de urgentie om iets te doen aan de ecologische toestand hoog is, lijken we niet verder te komen dan problemen benoemen en zoeken naar enige consensus om de probleemstelling enigszins op gelijke manier op waarde te schatten. Daardoor lijkt de discussie te blijven hangen bij het goed of slecht bevinden van de huidige indicator en of deze vervangen of aangevuld moet worden of in de huidige vorm in stand kan worden gehouden.
Om een sterke beweging te maken om ook de samenleving als geheel mee te nemen in de nieuwe gewenste ontwikkeling zijn het de belangen van krachtdragende organisaties, zoals Sociale Partners, die deze beweging niet in een vloeiend kunnen laten verlopen.
Het zal de overtuiging en passie van een individu zijn binnen een dergelijke organisatie, die urgentie en prioriteit weet te bundelen in een overtuigend woordvoerdersschap/leiderschap. De belangen van de leden van een vakbond zijn uiteraard in een CAO te vatten, echter deze zijn verder strekkend. Goede arbeidsvoorwaarden zijn helaas niet te garanderen als de ecologische toestand van het werkgebied deze arbeidsvoorwaarden onmogelijk maken. Hierin lijkt mij dus in de basis een fundamentele discussie nodig, hoe de goede arbeidsvoorwaarden ook milieutechnisch/ ecologisch gegarandeerd kunnen worden.