Lou Keune,
Vóór de Verandering
Fijn dat u in zo grote getale er blijk van geeft dat wij een onderwerp hebben geagendeerd dat u ter harte gaat. U bent met meer dan waar wij met de catering op hadden gerekend. Maar dat lijkt mij bij dit gezelschap geen probleem, dat wordt dus herverdelen.
Het initiatief tot deze conferentie komt voort uit de samenwerking tussen een zevental Nederlands organisaties en de Vlaamse koepel Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling. In Nederland hebben wij in augustus 2006 bij de Tweede Kamer een petitie ingediend om te komen tot andere en (uit oogpunt van duurzaamheid en solidariteit) kwalitatief betere instrumenten van meting en analyse van de economie. Beter dan die nu domineren in de economische analyse en beleid. In april 2007 is in België op initiatief van VODO een vergelijkbare petitie gepresenteerd aan de Belgische regering. In vervolg daarop is onze samenwerking gegroeid en daar zijn wij zeer tevreden over.
Beide petities hebben brede ondersteuning gekregen, maar de beleidsmatige vertaling daarentegen houdt niet over. Het gaat nu niet alleen om andere manieren van meten. Want mede dankzij die alternatieven, zoals het Duurzaam Nationaal Inkomen of de Index for Sustainable Economic Welfare (Brent Bleys), weten wij dat er structurele veranderingen moeten komen in de economie. Dat werd ook onderschreven door de meeste deelnemers aan de vier in Nederland gehouden expert meetings met economen, politici, ondernemers en vakbonders. Een beetje ondersteuning kregen wij dinsdag jl. van president Sarkozy; volgens hem moet bij het meten van economische groei de kwaliteit van het leven als factor worden meegewogen.
Die veranderingen zijn hard nodig, dringend! Zoals Jan Juffermans, een van onze initiatiefnemers, onlangs zei: “Lou, alle seinen staan op rood”. Inderdaad, het gaat in allerlei opzichten mis: de ongelijkheid op wereldniveau neemt alsmaar toe, grootschalige armoede duurt voort, de biodiversiteit is in enkele decennia met zo’n 40 % gedaald, de mondiale voetafdruk is op jaarbasis ruim 20 % te hoog (straks hebben wij twee aardbollen nodig), en de opwarming van de aarde gaat alsmaar voort. En al die ontwikkelingen dragen bij aan het ontstaan van grote sociale en politieke spanningen met alle oorlogsdreiging van dien.
Dit alles heeft natuurlijk te maken met zaken als bevolkingsgroei en de technologie. Maar ook met één bepaalde opvatting over economische groei, gekoppeld aan de graadmeter BBP: groei moet! Groei vormt het hart van het economische beleid, en is ook hoeksteen van de macro economische analyse. Onze kernvraag voor vandaag is: is die opvatting correct? Moeten wij deze groei blijven koesteren? Die vraag gaat over politiek maar ook over de beoefening van de economische wetenschap. En ook hebben wij het daarbij over de publieke opinie die zegt dat meer mag en moet. Hoe dikwijls wordt ons, burgers, niet door politici en economen voorgehouden dat het consumentenvertrouwen belangrijk is, dat wij dus ons geld moeten laten rollen?
Is het niet tijd om in onze landen te stoppen met die economische groei? Moeten wij, zeker in materiële zin niet eens zeggen: zo is het genoeg!? Kunnen wij doorgaan met alle dagen sinterklaas vieren, terwijl bij miljarden mensen sinterklaas nooit langskomt? Misschien moeten wij ervoor kiezen om de taart te gaan herverdelen in plaats van groter te laten worden, ook omdat de planeet dat laatste niet toestaat.
Maar misschien ook niet. Wie weet ontdekken wij vandaag dat het best beter kan zonder al die ingrijpende veranderingen: een betere technologie, cradle to cradle, lagere bevolkingsgroei (die zich overigens al een beetje aftekent), toe naar een markt waar meer vraag komt naar diensten zonder verdere materiële belasting, bijsturen met belastingen, maatschappelijk verantwoord ondernemen, onze economische modellen wat aanpassen, kritisch consumeren, en zo meer. Het spectrum van voorgestelde alternatieven is breed.
Wij hebben ónze opvattingen vervat in het document Oogmerken. Wij hopen op het einde van deze dag te weten of u zich daarin kunt vinden. Dat is belangrijk zo niet beslissend voor ons verdere traject.
Deze universiteit is van katholieke oorsprong. Daarom, en ik kan het niet laten: ik wens u veel devotie toe.
(nb: dit is de vooraf door Lou geschreven versie, in de werkelijke toespraak werd hier en daar anders geimproviseerd).