Groeistuip 14

 

GROEISTUIP nr. 14 – 10 februari 2009

Een regelmatig verschijnende nieuwsbrief van het

Platform Duurzame en Solidaire Economie

Inhoud

  • Verslag conferentie 'De Omslag' in Antwerpen


Verslag conferentie 'De Omslag'
Zo'n 250 mensen namen op 16 januari in Antwerpen deel aan de conferentie “De Omslag – naar een duurzame en solidaire economie". 

De conferentie werd precies een jaar na de succesvolle eerste conferentie in Tilburg gehouden. Na die eerste bijeenkomst werd de Verklaring van Tilburg opgesteld, waarin gesteld werd dat een omslag naar een duurzame en solidaire economie urgent, maar ook mogelijk is.
Er werden zes 'speerpunten' opgesomd, van terreinen waar "eerste stappen" genomen zouden moeten worden. De conferentie in Antwerpen was bedoeld om deze speerpunten nader in te vullen en daarvoor concrete beleidsadviezen te formuleren. 
Ter voorbereiding van de conferentie was een basistekst gemaakt, die het kader en het doel schetste van de bijeenkomst. Ook was er een uitvoerige voorbereidende expertmeeting geweest en werden er velestukken geschreven als basis voor werkgroepen op de conferentie. 
(zie het hele programma hier

Het startschot voor de conferentie werd gegeven door de bekende Duitse ecoloog Wolfgang Sachs, die een toespraak van drie kwartier hield en later in het ochtenddebat ook vragen uit het panel en uit de zaal beantwoordde.

Hier een uitgebreid verslag van zijn inspirerende toespraak.
Sachs roerde drie kernpunten aan voor de richting waarin we moeten denken voor een andere sturing van de economische ontwikkelingen: cosmopolitanisme (in combinatie met mensenrechten), ecologisch welbevinden en de 'ethische marktplaats'.

Ochtenddebat
Na de inleiding van Wolfgang Sachs, werd een debat gevoerd met een vijftal 'beleidsuitvoerders' onder leiding van de econoom Bob Goudzwaard. 
De panelleden gingen daar gedeeltelijk in op de voorstellen van Sachs. In het debat passeerden de nodige heikele punten voor een fundamentele omslag de revue. Veel nadruk wordt gelegd op de noodzaak van participatie door burgers en dus democratie. 
Maatregelen van bovenaf opgelegd zullen vaak weinig effect hebben als ze niet begrepen en gedragen worden door de bevolking. Maar wanneer de overheid een economisch stimuleringsbeleid voert, moet dat natuurlijk wel op een duurzame samenleving zijn gericht en niet foute consumptiepatronen rekken. 

Na de lunch, biologische broodjes van 'loes en krikke', ging de menigte uiteen in zes werkgroepen. Deze waren min of meer gerubriceerd naar de speerpunten van de Verklaring van Tilburg; ze gingen over Internationale Welvaartsherverdeling, Productnormering, Rechtvaardige Verdeling Mondiale Gebruiksruimte, Duurzame Toekomstbeelden, Mondiale Instituties, en Financiële Markten. 
De verslagen van de workshops en de eindconclusies zijn eveneens op deze website te vinden.

Als laatste onderdeel vond een debat plaats met vier personen uit het politieke veld, die deels ingingen op de 'adviezen' uit de werkgroepen. 
Hierbij had de jouralist Dirk Barrez de leiding. De discussie ging, enigszins voorspelbaar, vooral over de mogelijkheden en grenzen van het bestaande politieke systeem om de economie bij te sturen. 

De dag werd afgesloten met evaluerende woorden van Lou Keune. Hij waagde zich niet aan een overzicht van de resultaten van de dag, omdat er teveel op tafel was gekomen. 
Maar hij dacht wel te kunnen concluderen dat er "een globale instemming te vinden is over de weg die wij onder andere met de Verklaring van Tilburg en met het basisdocument voor deze bijeenkomst neergelegd hebben". 
"Die ondersteuning is belangrijk en met wat vandaag ter tafel is gekomen kunnen we veel nader uitwerken en nuanceren en stappen verder brengen. Sommige zaken zullen we ook moeten schrappen, want er waren ook kritische reacties en de bevestigde urgentie dwingt ons tot concentratie op hoofdzaken."

"Er zal op basis van alle input van deze dag een nieuw beleidsdocument gemaakt worden, in de hoop vele experts en andere mensen te mobiliseren om mee te gaan draaien, onder andere ter voorbereiding van de volgende conferentie in Tilburg. 
Daarvoor zullen ook weer voorbereidende bijeenkomsten en discussies georganiseerd worden. Die conferentie zal ook duidelijker in het licht staan van 'de machtsvorming'.
Kunnen wij de verandering en het andere beleid dat we nastreven gestalte laten krijgen?"

Waarna Lou iedereen bedankt die meegewerkt heeft, als spreker heeft deelgenomen en de hele dag als publiek heeft meegedaan. Een apart applaus wordt gevraagd voor het secretariaat van VODO, dat het leeuwendeel van het uitvoerende werk heeft geleverd.



Bijlage
'De Opbrengst van Antwerpen'
een eerste overzicht

Op de Conferentie van Antwerpen werden onder meer zes workshops gehouden, met het oogmerk om beleidsadviezen te formuleren voor de 'omslag naar een duurzame en solidaire economie'. Ook de inleidende speech van Wolfgang Sachs en de twee plenaire debatten op die dag, waren daar grotendeels op gericht.
Deze activiteiten leverden een keur aan voorstellen en beleidsadviezen op. Dat zijn er teveel om hier op te sommen, maar een korte selectie zou als volgt kunnen luiden:

Speerpunt A: Sociaal-Culturele aspecten
Een speciale workshop over 'toekomstvisies' heeft geleid tot een doorgaand proces van bijeenkomsten om 'het grote verhaal' te formuleren van een mogelijke andere wereld en andere economie. Door verschillende sprekers wordt daarbij gewezen op de noodzaak van een strategie in de richting van media en bewustzijnsindustrie die nu 'opjutten tot hyperconsumptie'. Een van de hardnekkigste mythen die bestreden moet worden, is die van de onvermijdelijkheid van economische groei, gecombineerd met de 'autistische manier van meten' van de economie volgens de indicator BBP. Verschillende efficiënte alternatieven daarvoor zijn er uitgewerkt, en ook de educatieve werking van de 'ecologische voetafdruk' wordt door velen beaamd.

Speerpunt B: Structurele aspecten
Ook op dit punt zijn er zeer veel heldere teksten opgesteld. Het structurele karakter van de ecologische en sociale problemen, die veroorzaakt worden door de huidige manier van economie bedrijven, zijn tamelijk uitputtend behandeld. Kenmerkend voor de aanpak van het Platform DSE/VODO is dat er tegelijkertijd telkens praktische alternatieven geformuleerd worden. Deze gaan wel veelal gepaard met de waarschuwing dat het nu noodzakelijk is snel te handelen, omdat veel van de veroorzaakte problemen onomkeerbaar zijn. 
Vergelijk onder meer de voorstellen van Erik Paredis en Bob Goudzwaard die vier kernelementen geven waar we ons voor alternatieven op moeten richten
– Dematerialisatie en eco-efficiëntie
– Herverdeling en compensatie
– 'Sufficiency' (grenzen stellen aan consumptie)

Speerpunt C: Institutionele aspecten
Veel sprekers en deskundigen leggen nadruk op coherent overheidsbeleid dat verder kijkt dan de parlementaire cyclus van vier jaar. Een op duurzaamheid en solidariteit gericht permanent overlegorgaan tussen de belangrijkste maatschappelijke actoren is nodig – bij voorkeur naar Belgisch/Vlaams model. Dit kan mogelijk starten vanuit een Breed Maatschappelijk Beraad, en kan de omvorming van de economie begeleiden en zo nodig ook zelf ter hand nemen. 
Op internationaal gebied is er dringend behoefte aan instellingen die sociale en duurzaamheidscriteria opstellen en handhaven voor bedrijven, overheden en particuliere instellingen. 
De WTO zou vervangen moeten worden door een 'World Fair & Sustainable Trade Organisation'. 
Er moet ernst gemaakt worden met het wereldwijd formuleren en handhaven van efficiënte 'cap and share' maatregelen voor alle schaarse hulpbronnen en de opbrengst daarvan zal voor een groot deel benut moeten worden voor het verminderen van de ongelijkheid. Gezien de situatie van 'overshoot', waardoor er geen gebruiksruimte meer is voor materiële groei, zullen vormen van quotering nodig zijn voor een rechtvaardige verdeling (op basis van mensenrechten), om ernstige conflicten te voorkomen. 

Speerpunt D: Inkomensmatigende aspecten
Deskundigen benadrukken dat de maatregelen niet altijd alleen positief kunnen zijn. Een evenrediger mondiale verdeling van inkomens, en wereldwijde garantie van bestaanszekerheid, veronderstellen een verdergaande herverdeling van de inkomens. En de schade die veroorzaakt wordt door overmatige consumptie, is gedeeltelijk terug te voeren op het bestaan van exuberante inkomens. 
Aan die inkomens van de rijke bovenlaag moet dan ook een maximum gesteld worden (vgl. paper André Bequé op expertmeeting daarover). 
Om een omslag in de voortdurende groei van het BBP te bewerkstelligen, wordt van vakbeweging en ondernemers ook gevraagd tot een herijking van hun werkwijze te komen betreffende de loonstelling. En van de overheid wordt gevraagd het fiscaal beleid daar aan aan te passen (maar dit punt is zo belangrijk dat het een apart speerpunt krijgt, zie hieronder)

Speerpunt E: Een fiscaal speerpunt 
Dit onderwerp is op de Conferentie in Antwerpen veelvuldig ter sprake gekomen. In beide debatten wezen sprekers op de reikwijdte van dergelijke maatregelen, met name waar ze een 'vergroening' en een rechtvaardiger inkomensverdeling beogen. 
Tegelijkertijd benadrukten sprekers de noodzaak om daarbij goed oog te houden voor draagvlak en democratie. De ecologische crisis kan op marktconforme en rechtvaardige wijze met heffingen worden bestreden. Deze moeten hoog zijn om voldoende effectief te zijn. De daardoor verkregen 'onnodige' belastingopbrengsten moeten teruggesluisd worden, waarvoor goede technieken voorhanden zijn. 
Een aan elke burger toebedeeld ecodividend kan zo een begin zijn van een soort basisinkomen.

Speerpunt F: Productnormerende aspecten
Op dit punt is er veel ervaring waar het gaat om het labelen van producten in een niche van de markt. Maar dat gebeurt vaak op vrijwillige basis en blijkt niet voldoende effect te hebben. Het is tijd voor het opstellen van meer wettelijke verplichtingen betreffende de duurzame en sociale criteria bij de productie. 
Ook wordt nadrukkelijk gevraagd om de instelling van ketenverantwoordelijkheid en transparantie in die keten. Hoofdspreker op de Conferentie van Antwerpen Wolfgang Sachs stelde dat corporate accountability vastgelegd zou moeten worden als onderdeel van de verplichting om mensenrechten te respecteren. Overheden zouden het voortouw moeten nemen op het gebied van 'ecofair' inkopen.

In de werkgroep over oplossingen voor de problemen op financiële markten, werd geconcludeerd dat er een begin gemaakt zou moeten worden met het formuleren van wettelijke normen voor alle investeringen.



Het vervolg

De derde conferentie, begin 2010 en wederom in Tilburg, zal gericht zijn op het formuleren van strategieën om de gewenste omslag te bewerkstelligen. De 'machtsvorming’ en draagvlakverbreding zal dan centraal staan.
Ter voorbereiding daarvoor zal eerst gewerkt worden aan het verder aanscherpen van duidelijke voorstellen voor een urgentieprogramma. Daarvoor zal ook het overleg opgestart worden met overige ondertekenaars van de Verklaring van Tilburg. 

Tevens zal verder gewerkt worden – aan de hand van expertmeetings – aan het formuleren van toekomstvisies en de cultureel-psychologische dimensie van de problematiek.

Voor dit alles zal natuurlijk ook de nodige financiering nodig blijven. 
Hoewel er hard aan getrokken wordt, is een structurele oplossing op dat gebied nog niet in zicht. 
Daarom blijft een dringend beroep gedaan worden op uw persoonlijke financiële ondersteuning (via gironummer 609060 van XminY in Amsterdam ovv. 'Steun Platform DSE'). 
Als u daarbij uw postadres opgeeft, krijgt u een heus 'Aandeel duurzame en solidaire economie' thuis gestuurd.



Workshop over inspiratie en motivatie voor transitie naar een duurzame en solidaire toekomst
Den Haag, 19 februari 2009, 13.30-18.00 uur.

Op de conferentie “De Omslag – Groeien tot de laatste druppel?” in Antwerpen werd in workshop 4 – “Toekomstbeelden” onderzocht welke voorstellingen de deelnemers zich van een duurzame en solidaire toekomstige samenleving maken. 
De beelden kunnen mensen inspireren om mee te denken met en deel te nemen aan de transitie naar die samenleving. De beeld- en gedachtevorming over de transitie roept natuurlijk ook weerstanden daartegen op. 
Op eigen initiatief heb ik een vervolgworkshop georganiseerd, los van de organisatie van de Antwerpse conferentie, waarin we deze stimulerende en remmende beelden, gedachten en emoties willen inventariseren en met elkaar in verband brengen. 
Op die manier kunnen we op bescheiden schaal licht werpen op de mogelijkheden om het maatschappelijk draagvlak voor de transitie te vergroten. 
De uitkomsten zullen worden ingebracht in de eigenlijke vervolgsessies van de workshop “Toekomstbeelden”. 

Nadere informatie over de opzet en de locatie van de workshop vindt u hier