Enkele weken geleden stuurde Platform DSE een brief aan de lijsttrekkers van de partijen die nu in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn. In de brief werd gesignaleerd dat onze economie wordt gedomineerd door een streven naar financieel gewin, en dat in plaats daarvan in ondernemingen een professionaliteit nodig is die het rekening houden met sociale en milieu effecten voorrang geeft boven de winstmaximalisatie. De brief wijst op de initiatieven die wereldwijd worden ontplooid voor groen, sociaal en duurzaam ondernemen waarbij de professionaliteit van het ondernemen vooropstaat, en op de Nederlandse overheid die voortaan economische vooruitgang met een ‘breed welvaartsbegrip’ aan wil duiden waarin economische groei niet meer alleen zaligmakend is.
Aan de partijen werd de volgende vraag voorgelegd:
“Graag vernemen wij wat uw partij gaat doen om bij de productie van goederen en verlening van diensten de groene en sociale professionaliteit voorrang te laten krijgen boven het maximaliseren van financieel profijt en hoe u daartoe de macht van financiële belangen en instellingen aan banden wilt leggen.”
Op de brief hebben meerdere partijen gereageerd, nl. de SP, D66, de VVD, de PvdD en ChristenUnie*.
Het antwoord van de SP:
De SP beseft dat er meer is dan het bruto binnenlands product. We moeten ook kijken naar welzijn en duurzaamheid, om de welvaart beter te kunnen meten. De Europese begrotingsregels, als gevolg waarvan Europese landen elkaars economie kapot moeten bezuinigen, moeten plaatsmaken voor een beleid dat meer investeringen in de samenleving mogelijk maakt. De vennootschapsbelasting in EU-landen wordt steeds verder verlaagd om met elkaar te concurreren, we moeten stoppen met deze race-to-the-bottom. Financiën woordvoerder Arnold Merkies heeft ook zitting genomen in de commissie Breed Welvaartsbegrip. Deze commissie heeft onderzocht of onze welvaart ook op een andere manier gedefinieerd kan worden dan louter op basis van economische cijfers. Voor het rapport van deze commissie verwijs ik u graag naar de volgende link: https://www.tweedekamer.nl/sites/default/files/atoms/files/34298-3.pdf Over het huidige geldstelsel in het algemeen is de SP ook kritisch. Op voorspraak van de SP is er afgelopen jaar meerdere keren gesproken over het geldstelsel. Voor meer informatie over onze voorstellen tijdens het debat van burgerinitiatief Ons Geld, verwijs ik u naar de volgende link: https://www.sp.nl/nieuws/2016/03/merkies-wil-onderzoek-naar-winst-banken-uit-geldschepping
Het antwoord van D66:
D66 is voor een schone groei. Zoals mooi in ons verkiezingsprogramma is verwoord:
‘Groei die houdbaar is, evenwichtig en in balans met de wereld om ons heen. Een toekomstbestendige economie is schoon en gebouwd op de grote kansen die duurzaamheid biedt’
Wij, als D66, zien in dat er geen einde bestaat aan groei maar wel aan wat de wereld aankan. Daarom is het belangrijk dat duurzaamheid een onlosmakelijk aspect van economische groei wordt. Duurzaamheid biedt namelijk juist veel meer kansen voor een schone economie.
De afgelopen jaren hebben we ons als oppositiepartij al bewezen op dit gebied. We hebben ons ingespannen om kolencentrales te sluiten en we hebben gezorgd voor schone bussen. Schaliegas blijft op ons initiatief in ieder geval tot 2023 onder de grond. D66 heeft structureel € 200 miljoen extra per jaar geregeld voor natuur. We hebben het verwerken van afvalstoffen naar opnieuw bruikbare grondstoffen, de zogenaamde grondstoffenrotonde, gerealiseerd en voor € 2 miljard aan fiscale vergroening zeker gesteld. Op die lijn gaan we door. Kolencentrales en niet-duurzame landbouw, die sowieso tot het verleden gaan behoren, zetten we versneld aan de kant en maken plaats voor de toekomst.
Wij kunnen aan de wereld laten zien hoe welvaart en welzijn samen kunnen gaan met het leven binnen het eerlijke deel van onze menselijke voetafdruk op deze aarde. D66 wil daarom dat wij niet alleen ons nationaal product meten en regelmatig met elkaar bespreken als maatstaf van succes, maar dat we breder kijken naar welvaart en welzijn. Onze (ecologische) voetafdruk op de aarde moeten we daarbij net zo transparant maken en onderwerp van discussie laten zijn als onze toegevoegde financiële waarde. Mede op initiatief van D66 heeft de Tweede Kamer onderzoek verricht naar het ‘breed welvaartsbegrip’. Dit heeft er toe geleid dat het CBS voortaan jaarlijks de monitor ‘Brede Welvaart’ zal publiceren. Deze monitor moet een belangrijke rol gaan spelen in het politieke debat, dat over veel meer gaat dan alleen het bbp.
Een schone en duurzame economie zal voor ons centraal komen te staan op de agenda van de toekomst. Wij gaan ons hard inzetten voor schone groei en nieuwe welvaart!
Het antwoord van de VVD:
De VVD staat altijd open voor een debat over welvaart en bredere welvaart. In 2015 werd hiervoor dan de ook de commissie Breed welvaartsbegrip opgezet. Deze kwam voort uit de gedachte dat er meer belangrijk is dan alleen de economie. Met die gedachte is de VVD het van harte eens en bijna elke Nederlander zal het er mee eens zijn. Wat heb je aan een land waar het economisch goed gaat maar zaken als veiligheid, gezondheidszorg en vrijheid niet op orde zouden zijn?
Nederlanders willen graag de beste zijn. We kijken altijd naar wie het slechter doet, maar vooral ook naar wie het beter doet. We zoeken dan een verklaring voor het feit dat wij lager scoren dan een ander land. Wij Nederlanders zijn zelfs zeer verontwaardigd wanneer we lager staan dan landen waarvan we eigenlijk vinden en denken dat ze minder sociaal veilig of welvarend zijn. Maar zoals onze premier Mark Rutte in een eerdere brief al zei: Nederland is een heel gaaf land om in te wonen. Daar heeft hij helemaal gelijk in. Om een aantal voorbeelden te geven:
- Nederlandse kinderen horen bij gelukkigste kinderen ter wereld volgens de World Health Organization;
- Wij hebben de tweede laagste kans op armoede in Europa;
- Wij hebben de derde laagste werkloosheid in Europa;
- Nederland heeft het minste aantal arme ouderen van Europa (1,4%) van alle 34 OESO landen.
- Nederland is 5e op human development index (deze meet de mogelijkheden voor mensen om hun kwaliteiten te ontwikkelen);
Zulke internationale analyses leiden tot heel goede rapportcijfers voor Nederland. Het is een feit dat Nederland het in die vergelijkingslijstjes goed doet. Maar wat zegt dat nu eigenlijk? De interpretatie van die cijfers is ook altijd het mooie van die lijstjes. Die geeft altijd voldoende aanleiding voor politiek debat, maar ook voor discussies op feestjes, als mensen hun persoonlijke situatie aan die internationale lijstjes spiegelen.
De laatste jaren hebben we veel maatregelen genomen om zekerheid te kunnen blijven bieden waardoor we nog steeds heel goed scoren op internationale lijstjes. Die moeilijke tijd is nu achter de rug. Er kan weer volop worden geleefd. Terwijl we ondertussen, in alle rust, doorbouwen aan het Nederland waaraan we terecht gehecht zijn. Doordat we blijven bouwen, kunnen we in de toekomst ook blijven genieten van dit land.
Een toekomst die genoeg economische en ecologische kansen biedt voor onze kinderen en kleinkinderen. Een toekomst waarin we onze volle verantwoordelijkheid nemen voor duurzaamheid en klimaat én daar ook een goede boterham mee kunnen verdienen. Een toekomst waar we vol hoop en nieuwsgierigheid naar uitkijken. Zo zorgen we ervoor dat zo veel mogelijk Nederlanders in brede welvaart kunnen blijven leven, nu en in de toekomst.
Het antwoord van de PvdD:
Geachte Platform Duurzame Solidaire Economie,
Dank voor uw brief. Daarin uit u uw zorgen over de nog steeds verder groeiende macht van het geld. Dit is ons uit het hart gegrepen. U schrijft verder dat “het voortdurend streven naar méér is gebaseerd op het behalen van winst voor geldverschaffers. […] Het heeft in enkele eeuwen in sommige delen van de wereld aan een geweldige verbetering van menselijke levensomstandigheden bijgedragen. Maar dat was in een tijd van de ‘onbegrensde mogelijkheden’. De Partij voor de Dieren deelt uw analyse. Het is dus hoog tijd voor een andere aanpak. Tijd voor Plan B, omdat er geen planeet B is. Wat houdt dit Plan B onder andere in?
De economische crisis is niet ontstaan door schaarste aan producten en diensten, maar door ingesleten fouten in het economisch systeem. We leven in een tijd waarin we met steeds minder menskracht alles kunnen produceren en organiseren wat we nodig hebben. Dit biedt in potentie een geweldige kans om meer tijd in andere dingen te steken, zoals zorg voor elkaar en voor de natuur, persoonlijke ontwikkeling, innovatie, sport, kunst, et cetera. Maar het huidige economische systeem veroorzaakt een groei- en schuld- verslaving waardoor alles volkomen vastloopt. Het bizarre gegeven dat vervuilen goedkoper is dan niet-vervuilen ligt hieraan ten grondslag. Dat inzicht maakt de Partij voor de Dieren glashelder en dat moet dus anders.
En dat kan! We moeten geen belasting op arbeid heffen, maar op het gebruik van grondstoffen en, met name op de niet-duurzame grondstoffen. Duurzame producten worden dan goedkoper. Voor vervuilende producten betalen we meer. Op alle terreinen komt er meer werk omdat arbeid veel goedkoper wordt. Onderwijs en gezondheidszorg gaan hiervan zeker profiteren. We kunnen onze tijd, energie en creativiteit aanwenden om al onze activiteiten en producten te vergroenen, met slimme innovaties ten dienste van duurzaamheid. Ten dienste van elkaar. Een basisinkomen voor iedereen zal serieus onderzocht moeten worden. Daarmee kunnen we veel werk en activiteiten verrichten die nu blijven liggen omdat we er geen tijd voor hebben of omdat ze te duur zijn.
Een ander inzicht dat de Partij voor de Dieren glashelder maakt zijn de ontwrichtende gevolgen van de huidige inrichting van de financiële sector. Toezicht is verruimd door wetgeving aan te passen (In NL verruiming aftrekposten waardepapieren (coco’s) of het democratisch toezicht weg te halen (de Europese Centrale Bank die ongegeneerd 60 miljard euro per maand de economie inpompt ten faveure van het grootbedrijf en andere banken), kapitaal flitst ongehinderd de wereld rond op zoek naar hoogste rendement, tegen de laagste kosten. Zakenbanken en nutsbanken zijn verstrengeld en met het geld van de burger wordt het casinobeleggen mogelijk gemaakt. Dat heeft tot gevolg dat alleen de korte termijn belangen gediend worden. Dat korte termijn belang is bijvoorbeeld het faciliteren van belasting ontwijking. Door dit mogelijk te maken vindt er voortdurend een geweldige herverdeling van rijkdom plaats waar winsten vloeien naar een relatieve groep aandeelhouders en kapitaalverschaffers, terwijl beloningen voor de ander productiefactoren (natuur en arbeid) achter blijven. De misgelopen belastingopbrengsten probeert de overheid goed te maken door bezuinigingen en arbeid nog hoger te belasten. Dat gebeurt niet alleen in Nederland, maar op grote schaal worden -met name- grondstofrijke, en kwetsbare economieën in de rest van de wereld tekort gedaan. Zodanig dat een menswaardig bestaan steeds moeilijker wordt. Gekoppeld aan de klimaatverandering komen zo onvoorstelbare stromen klimaat- en economische vluchtelingen op gang. Die connecties blootleggen, aanpakken en veranderen, daar staat de Partij voor de Dieren voor. Onversneden, onbevreesd en zonder compromissen. De wereld heeft genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieder hebzucht, krijgt zo een hele praktische invulling.
En gelukkig kan het snel gaan. Nu het Bruto Binnenlands Product niet meer ‘heilig’ is, nu we op weg gaan naar een ‘breed welvaartsbegrip’, nu duurzame ondernemers, die binnen de grenzen van de planeet willen blijven, sneller willen dat de politiek, maakt dat de weg vrij voor een werkelijke ommekeer, waar ook uw Platform aan mee bouwt. We laten het oude, fossiele bedrijfsleven achter ons, waar ooit gold: ‘we moeten het eerst verdienen voordat we … (invullen cultuur, natuur, duurzaam, etc.)’ en bouwen aan een nieuwe samenleving waar geldt: ‘we doen iets duurzaam, of we doen het niet’!
Het antwoord van de ChristenUnie:
Deze brief is een terechte aanmoediging om economie breder te definiëren dan alleen geldelijk gewin. Niet alles wat waardevol is, is in geld uit te drukken. Denk bijvoorbeeld aan vrijwilligerswerk of natuurlijke rijkdommen. Ik ben enthousiast over bedrijven die met een 3D bril naar hun organisatie kijken: zij waarderen economisch, ecologisch en menselijk kapitaal. Dat is wat de ChristenUnie ook van de overheid vraagt: Macro Economische Verkenningen met een plus. Het is belangrijk dat in de MEV indicatoren worden opgenomen die financiële, ecologische en sociale gevolgen van overheidsbeleid inzichtelijk maken. De overheid moet zelf het goede voorbeeld geven en 100% duurzaam inkopen. De ChristenUnie heeft in een aangenomen motie het kabinet opgeroepen met financiële instellingen en pensioenfondsen te overleggen over duurzaam beleggen. Een brede kijk op economie vraagt inzet van iedereen!
* (de reacties van de VVD, PvdD en ChristenUnie kwamen later binnen en zijn toegevoegd aan dit artikel).