Het effectueren van duurzame transities valt en staat met het maken van de hiervoor noodzakelijke cultuuromslag bij de faciliterende stakeholders. Voor het bedrijfsleven betekend een duurzame samenleving het incorporeren van âopen innovatieâ, en voor de politiek is dit het omarmen van âburgerparticipatieâ. Deze cultuuromslag is m.i. de randvoorwaarde voor succes, namelijk, het moet wel eerst goed tussen alle oren zitten voordat we gezamenlijk het huis op orde kunnen brengen.
Daarbij zou het zeker helpen als alle stakeholders een directere eigen inbreng en verantwoordelijkheid zouden hebben/nemen in het formuleren van een gemeenschappelijk beleid (stakeholderdialoog) – het maatschappelijk verantwoord besturen (MVB) – en vervolgens met de uitvoering hiervan (MVO). Nu ligt het accent nog teveel op de polariserende tweedeling van de sociale vz technologische innovatie; de overheid is er voor het MVB en het bedrijfsleven moet dan maar volgen met MVO.
De verinnerlijking van waardesystemen en het aanleren van cultuur gebonden normatief gedrag is het resultaat van levenslang leren; via ouders, op school, in de samenleving etc. Daarbij worden sinds mensenheugenis de maatschappelijke waardesystemen van generatie op generatie doorgegeven. In tegenstelling tot normatief gedrag zijn deze waarden redelijk stabiel en niet eenvoudig te beïnvloeden. Het is daarom niet verwonderlijk dat dertig jaar praten over duurzaamheid nauwelijks effect heeft gehad op het verduurzamen van onze publiekprivate gedrags- en consumptiepatronen.
Het verduurzamen van bestaande waarden en overtuigingen vraagt om een gerichte en aan kennisoverdracht gekoppelde aansturing vanuit het maatschappelijke krachtenveld, waarbij vier kernthemaâs voor duurzame transitie te onderscheiden zijn. Als deze niet ingekaderd worden binnen breed privaatpubliek gedragen âdaar willen we naar toeâ beleidsterreinen dan blijft het m.i. nog wel een tijdje dweilen met de kraan open.
HIER en NU – Burgerparticipatie. Uitgangspunt is dat duurzame veranderingen primair vanuit de samenleving en niet aan de vergadertafel geïnitieerd en gerealiseerd gaan worden. Een actieve en directe betrokkenheid van de burger motiveert eerder tot een gedragsaanpassing uit overtuiging dan van bovenaf opgelegde regelgeving. In overdrachtelijke betekenis moet duurzaamheid gezien worden als een manier van leven volgens het âgij zult niet stelenâ gebod. Daarmee wordt duurzaamheid in de emotionele en morele sfeer getrokken van wat âgoedâ en wat âfoutâ is.
HIER en STRAKS – De jeugd heeft de toekomst
Een volledige integratie en verankering van sociaal leren in de onderwijsprogrammaâs, waarbij uitgegaan wordt van een constante leerlijn, ligt ten grondslag aan duurzame transities. Op deze manier wordt de jeugd beter voorbereid op haar toekomstige rol van duurzame consument en tevens toegerust met duurzaamheidcompetenties waarmee ze in het bedrijfsleven, en dan in de rol van werknemer, producent of aandeelhouder, gericht kunnen bijdragen aan sociale innovatie.
HIER, DAAR en NU – Duurzame globalisering
Het wordt intussen breed maatschappelijk onderkend dat, vanuit een mondiaal perspectief, de explosieve groei van opkomende markten mogelijk de grootste bedreiging vormt voor de uitputting van natuurlijke bronnen en systemen. Kenniseconomieën, zoals de onze, zullen hun economische en technologische expertise eerder en beter toegankelijk moeten maken voor publiekprivate toepassingen.
HIER, DAAR en STRAKS – Social return on investment (SROI)
De inrichting van onze kenniseconomie wordt meer en meer geconfronteerd met de economische groeiparadox van duurzaam consumptief gedrag – âminder is meerâ. Het aanjagen van de huidige economische groei, met de focus op return on investment (ROI), gaat veelal samen met het stimuleren van excessief consumptiegedrag. Een dilemma waar het bedrijfsleven en de overheid zich nog te weinig rekenschap van geven. Het wordt hoog tijd dat de bakens van ons huidig sociaal-economisch bestel verzet gaan worden in de richting van het verkapitaliseren van sociale innovatie; social return on investment.
John Barzilay
Innovation Management & Research Consultancy
17 december 2007