Afsluitend debat
Als afsluiting van de conferentie werd een debat gehouden met vooraanstaande politici en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties uit Nederland en Vlaanderen. Naast twee parlementsleden (Femke Halsema, tevens fractievoorzitter – GroenLinks en Diederik Samsom (PvdA)) zijn dat Tom Willems (Algemeen Christelijk Vakverbond uit Vlaanderen), Agnes Jongerius (voorzitter vakcentrale FNV); Myriam vander Stichele (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen SOMO) en Geert Janssens (Verbond van Kristelijke Werkgevers, Vlaanderen).
De discussie wordt geleid door Saskia Kouwenberg en begint met het kort bespreken van enkele conclusies uit de workshops, die achter de sprekers op een scherm worden geprojecteerd. Kouwenberg vraagt de forumleden om met handgebaren aan te geven of ze het daar wel of niet mee eens zijn. Dan blijkt al meteen dat vooral de meningen over te nemen maatregelen uiteenlopen. Waar wel algemene overeenstemming over is, is over de urgentie van de situatie.
De gespreksleider vraagt allen om met een cijfer aan te geven of de omvorming van de economie voor henzelf een zeer urgent beeld oplevert (cijfer 10), of dat het wel meevalt en we vooralsnog wel op de huidige manier door zouden kunnen gaan. “Hoe urgent is een transitie van de economie nodig? Geeft u dat eens aan met een cijfer tussen 1 en 10. Een 1 is dan ‘Ik vind de wereld nu wel OK’ en een 10: ‘Als we nu niet echt iets doen dan gaat het enorm mis'”.
Allen geven tussen de 8 en 10, van zeer urgent dus. Halsema, die een 9 geeft: “de enige reden dat ik geen 10 geef, is dat ik weet dat het nóg erger kan”. Zowel vakbondsleidster Jongerius als PvdA-kamerlid Samsom vinden de situatie uiterst urgent, maar koppelden daar nadrukkelijk geen drastische maatregelen aan. Samsom: “Het kan ook anders en er gebeurt ook al veel aan, daar hoor ik niemand over”. Jongerius: “Zet een verstandige koers uit voor de komende 30, 50 jaar”. Willems: “9 of 10, als je de klimaatrapporten leest heb je eigenlijk geen andere keus”.
Maar welke maatregelen zijn noodzakelijk?
Saskia Kouwenberg haalt een klimaatexpert van het Rode Kruis aan die een emissievermindering van CO2 van 70 procent noodzakelijk acht. En welk jaartal plakken we daar dan aan vast om dat behaald te hebben? Diederik Samsom pleit voor 2050 om de wereldwijde uitstoot 70 procent teruggedraaid te hebben.
Bob Goudzwaard (die samen met Lou Keune en Leida Rijnhout in de reservebank zit en ook af en toe het woord krijgt) merkt op dat “als politici afspraken maken voor 2050 iedereen weet dat ze dan allang uit het politieke bedrijf zijn” en pleit voor maatregelen op een veel kortere termijn, bijvoorbeeld 4 of 5 jaar. Samsom vindt dat beide kan: lange termijn streefdoelen en daarvan afgeleid kun je dan zelfs per jaar bepalen wat er nodig is om die te behalen.
Saskia wil van elke deelnemer weten wat deze bereid is om te doen. Geert Janssens ziet dat er weinig bereidheid is om de economie fors terug te schroeven, en dus moet er vooral gezocht worden naar technologische oplossingen en beïnvloeding van het gedrag, ook het eigen gedrag. Groene fiscaliteit is ook belangrijk, en hij is hij actief betrokken bij het formuleren van voorstellen daartoe.
Jongerius wil niet alleen naar de CO2-uitstoot kijken maar ook naar de sociale verhoudingen en het herverdelingsvraagstuk.
Verder zal er voor de arme landen zeker nog groei nodig zijn. Wat betreft duurzaamheid hanteren ze bij de vakbeweging het concept van de ‘groene schatkist’ waar groene fiscaliteit onderdeel van is. De vakbeweging hanteert een scan waarmee bedrijven doorgelicht kunnen worden op hun praktijk ten aanzien van duurzaamheid. Jongerius is sceptisch als het gaat om een benadering vanuit ‘sociale partners’ aangezien het bedrijfsleven niet automatisch op duurzaamheid georiënteerd zal zijn.
Diederik Samsom stelt zich ten doel “Nederland een duurzame energievoorziening te bezorgen, een duurzame economie in brede termen”.
Het accent verschuift daarbij de laatste tijd naar het internationale niveau. Internationale verdragen als het klimaatverdrag zullen veel zaken bepalen, waaronder de internationale herverdeling.
Femke Halsema vertelt dat GroenLinks vindt dat er grenzen zijn aan de groei en dat ze voor duurzame groei zijn. Verder is er een aantal waardevolle principes zoals: de vervuiler betaalt, vergroening van de belastingen en bij het goedkoper maken van arbeid hoeft dat niet ten koste van de werkgelegenheid te gaan. Aanvankelijk leek de nieuwe regering de goede kant op te gaan wat betreft duurzaamheid, maar nu wordt weer veel voor zich uit geschoven.
Ook Halsema vindt internationale afspraken belangrijk, maar die mogen geen excuus zijn om zelf geen maatregelen te hoeven nemen. Er blijft een eigen verantwoordelijkheid, zoals bij het scheppen van duurzame energie.
Tom Willems vertelt dat hij lid was van de vakbondsdelegatie bij de internationale klimaatconferentie op Bali. Daar zijn afspraken gemaakt en de vraag is of de geïndustrialiseerde landen die kunnen uitvoeren met behoud van hun economische groei. Volgens het Stern-rapport kan dat samengaan, bepaalde sectoren zouden moeten inleveren bij de transitie maar andere zouden juist uit kunnen breiden (investeringen in bouw, energie, openbaar vervoer etc.). Voor een ambitieus milieubeleid is de steun van de werknemers onontbeerlijk en daarvoor is sociaal overleg nodig. Zij willen bijvoorbeeld dat ook de sociale gevolgen meegewogen worden. Een voorbeeld is Spanje, waar overlegd wordt over de verdeling van de emissierechten.