Pleidooi voor wereldwijd sociaal vangnet
BYLINE: Han Koch
SECTION: Vandaag; Blz. 4
LENGTH: 435 woorden
– Advies komt op bordje G20 terecht – Plan hoeft landen niet veel te kosten
Om de armoede in de wereld beter te bestrijden en te zorgen dat crises geen vat krijgen op de allerarmsten moeten mondiaal sociale vangnetten worden opgebouwd. Maatregelen voor de zwakkeren hebben bewezen dat ze niet alleen beschermen, maar in crisistijd ook zorgen dat de vraag naar producten wordt gevoed en zo bijdragen aan verhoging van de productiviteit.
Dat pleidooi houdt een adviesgroep die is ingesteld door de ILO, de arbeidsorganisatie van de VN. De groep onder leiding van de voormalige Chileense presidente Michelle Bachelet vindt dat sociale vangnetten mondiaal geaccepteerd moeten worden. Een rapport over deze sociale beschermingswallen, in bezit van deze krant, zal aan de G20 (de groep van twintig voor de wereldeconomie belangrijkste landen) worden aangeboden. Mogelijk dat deze week de plannen van de groep-Bachelet ook ter sprake komen tijdens de jaarvergadering van de Wereldbank en het IMF.
De laatste instelling heeft voor de adviesgroep een aantal modellen doorgerekend. Daaruit blijkt dat ontwikkelingslanden als Benin, El Salvador, Mozambique en Vietnam omvangrijke sociale vangnetten kunnen opbouwen tegen relatief lage kosten. Het zou gaan om slechts 1 tot 2 procent van het bruto nationaal inkomen van die landen. De groep denkt zelfs dat de kosten voor een belangrijk deel gedekt kunnen worden door effectievere inning van belasting bij de rijken en door het bestrijden van inefficiëntie in bestaande programma’s. Wanneer er in een land onvoldoende financiering voor handen is zal ontwikkelingshulp moeten bijdragen. Maar uitgangspunt is dat het land zelf het vangnet betaalt.
De groep-Bachelet wil dat snel met een aantal landen wordt begonnen. Die landen worden niet aangewezen, maar kunnen zichzelf aanmelden. De sociale vangnetten moeten niet de al bestaande sociale verzkeringen vervangen.
Wellicht dat in veel rijke landen het bestaan van een sociaal vangnet vanzelfsprekend is, maar uit cijfers van de ILO blijkt dat 5,1 miljard mensen op de wereld (75 procent) het zonder sociale zekerheid moeten stellen. En ondanks alle inspanningen in het kader van de VN-Millenniumcampagne leeft nog altijd 1,4 miljard mensen van minder dan 1,25 dollar per dag.
Per land dient bekeken te worden hoe het sociale vangnet eruit moet zien. De groep toont zich vooral voorstander van uitkeringen die tevens een verplichting inhouden. Een voorbeeld is de Bolsa Familia in Brazilië. Via die regeling krijgen gezinnen een bijdrage, mits ze ervoor zorgen dat hun kinderen naar school gaan.
Trouw
19 september 2011 maandag
Elk land zijn eigen vangnet
BYLINE: Han Koch
SECTION: Economie; Blz. 10
LENGTH: 731 woorden
– VN-commissie: Arme lidstaten moeten in toekomst zelf sociale voorzieningen treffen
Pensioenen voor ouderen, uitkeringen voor mensen die niet kunnen werken en toeslagen om kinderen naar school te kunnen sturen. Maar ook toegang tot de gezondsheidszorg en de beschikbaarheid van drinkwater. Niemand op deze wereld zou zonder deze zekerheden moeten leven.
De werkelijkheid is anders, zo ziet een adviesgroep onder aanvoering van de voormalige Chileense presidente Michelle Bachelet. De groep roept de internationale gemeenschap op overal ter wereld, in elk land, een sociaal vangnet te installeren. Het is een pleidooi voor het maken van sociale afspraken die afglijden in diepe ellende moet voorkomen.
Op 20 februari 2011 riep VN-baas Ban Ki-moon op de Werelddag voor sociale rechtvaardigheid al: “Niemand zou moeten leven beneden een bepaald inkomensniveau en iedereen moet toegang hebben tot publieke diensten als riolering en drinkwater, gezondsheidszorg en onderwijs.”
De woorden van Ban Ki-moon lijken veel op de verklaringen begin deze eeuw bij het opstellen van de zogeheten Millenniumdoelen van de Verenigde Naties. Moet daaruit worden geconcludeerd dat alle energie die is gestoken in het halen van die doelen, zoals het halveren van de armoede in de wereld in 2015 en terugdringen van moedersterfte, voor niets is geweest?
Nee, zegt de commissie-Bachelet. Nee, zegt ook Eveline Herfkens. De voormalige minister voor ontwikkelingssamenwerking maakt deel uit van de commissie en schreef een rapport over de relatie tussen het bestaande Millenniumprogramma en het nieuwe idee voor sociale vangnetten.
Die sociale vangnetten moeten volgens Herfkens zowel een aanvulling als een correctie zijn op de Millenniumdoelen. Die doelen gaan uit van gemiddelden. Het gemiddelde inkomen kan in een land best gestegen zijn, maar dat zegt niets over de welvaartsverdeling in dat land. Wanneer je alleen kijkt naar gemiddelden tonen de Millenniumdoelen volgens Herfkens een geweldige progressie, ook al worden wellicht over vier jaar niet alle doelen gehaald.
De succesverhalen op basis van de gemiddelden kunnen echter maskeren dat grote groepen kwetsbare en niet makkelijk te bereiken mensen geen profijt hebben van de inspanningen. Het gebrek aan aandacht voor bijvoorbeeld de verdeling van welvaart tussen arme en rijk dat in de Millenniumdoelen niet wordt opgelost, kan volgens Herfkens door instelling van sociale vangnetten worden opgevangen.
Het idee veronderstelt dat economische groei meer armoede bestrijdt door een afname van de inkomensongelijkheid. Herfkens ziet in menig onderzoek van de Wereldbank bewijs voor die gedachte.
De voormalige rechterhand bij de Milllenniumcampagne van toenmalig VN-baas Kofi Annan ziet in de introductie van sociale vangnetten per land een goede methode om af te komen van het debat over de gemiddelden van de Millenniumdoelen. Het debat dient volgens haar te verschuiven naar de instelling van nationale sociale zekerheden, al was het maar om een antwoord te krijgen op de vraag wat die andere helft van de armen mag verwachten als in 2015 de Millenniumdoelen, inclusief die van halvering van de armoede, gehaald zijn.
Het pleidooi voor sociale vangnetten heeft de wind mee. De nieuwe generatie leiders van G20-landen als Brazilië, China, India, Indonesië, Mexico en Zuid-Afrika hebben volgens Herfkens vaak zelf al aan de wieg gestaan van initiatieven voor het optuigen van sociale zekerheden. Zij wijst er ook op dat al in 45 ontwikkelingslanden programma’s met sociale uitkeringen worden uitgevoerd.
De reikwijdte, zo’n 110 miljoen gezinnen, is nog gering. Maar mede dankzij nieuw elan bij de Afrikaanse Unie is op het terrein van de sociale zekerheid in Afrika bezuiden de Sahara al het een en ander veranderd. Zeker vijftien landen hebben in hun grondwet passages opgenomen over een sociale agenda.
Het pleidooi van de commissie-Bachelet om nationale sociale vangnetten in het leven te roepen, markeert een herijking van het denken over hulp. De Millenniumdoelen worden niet ter zijde geschoven, maar krijgen een nieuwe impuls.
De aandacht voor de Millenniumagenda had vooral als doel het rijke Westen bij de les te houden. Met het pleidooi voor sociale vangetten verschuift de aandacht van het Westen naar de regeringen in ontwikkelingslanden. Zij moeten nu hun burgers sociale voorzieningen gaan leveren.
Wat mogen armen verwachten na de Millenniumdoelen?